આ ફોલ્ટલાઈનને કારણે વર્ષ 2023માં 124 વાર ધરા ધ્રુજી
૨૪મી જાન્યુ.એ ૫.૮ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ, ત્રીજી ઓક્ટોબરે ૬.૨ની અને ત્રીજી નવેમ્બરે ૬.૪ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ
(એજન્સી) નવી દિલ્હી, ભૂકંપની દ્રષ્ટિએ આ વર્ષ ઘણું ખતરનાક સાબિત થયું છે. આ વર્ષની શરુઆતમાં જ ૫.૮ની તીવ્રતાનો ભૂકંપનો અનુભવાયો હતો અને વર્ષમાં કુલ ૧૨૪ વાર ધરા ધ્રુજી છે. કેન્દ્રિય મંત્રીએ સંસદમાં અલ્મોરા ફોલ્ટને જવાબદાર ગણાવ્યો હતો
વર્ષ ૨૦૨૩ ૨૪મી જાન્યુઆરીએ ૫.૮ની તીવ્રતાના ભૂકંપ સાથે શરુ થયું હતું અને ત્યારબાદ ત્રીજી ઓક્ટોબરે ૬.૨ની અને એક મહિના બાદ ત્રીજી નવેમ્બરે ૬.૪ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ અનુભવાયો હતો જેણે નેપાળમાં ભારે તબાહી મચાવી હતી. નેપાળ ત્રણેય ભૂકંપનું કેન્દ્ર હતું અને તેની અસર ભારતના પર્વતીય વિસ્તારોથી લઈને દિલ્હી-એનસીઆરસુધી થઈ હતી.
લોકસભામાં બુધવારે ૪ વર્ષનો ડેટા રજૂ કરતા સમયે કેન્દ્રિય મંત્રી કિરેન રિજિજુએ કહ્યું હતું કે વર્ષ ૨૦૨૦થી ૨૦૨૩ સુધીના ચાર વર્ષમાં આ વર્ષમાં સૌથી વધુ ભૂકંપ અનુભવાયા છે. વર્ષ ૨૦૨૧માં સૌથી ઓછા ૬૦ વખત ભૂકંપ અનુભવાયા હતા જ્યારે વર્ષ ૨૦૨૦માં ૬૧ અને ૨૦૨૨માં ૬૫ વખત ધરા ધ્રુજી હતી.
આ વર્ષે આવેલા ૧૨૪ ભૂકંપમાંથી, ૯૭ ભૂકંપ ૩થી ૩.૯ ની તીવ્રતાના હતા, જ્યારે ૨૧ ભૂકંપ એવા હતા કે જેની તીવ્રતા ૪થી ૪.૯ ની માપવામાં આવી હતી. આ ઉપરાંત ૫થી ૫.૯ ની તીવ્રતાના ૪ ભૂકંપ અને ૨ મોટા ભૂકંપ આવ્યા જેની તીવ્રતા રિક્ટર સ્કેલ પર ૬થી ૬.૯ હતી.
ભૂકંપની તીવ્રતા રિક્ટર સ્કેલ પર માપવામાં આવે છે અને શૂન્યથી ૧.૯ની તીવ્રતાના આંચકા અનુભવાતા નથી, પરંતુ ૨થી ૨.૯ની તીવ્રતાના હળવા આંચકા અનુભવી શકાય છે. ૩થી ૪.૯ની તીવ્રતાના સારી રીતે ઓળખી શકાય છે, પરંતુ જો તેની તીવ્રતા ૫થી વધુ હોય તો પંખા હલવા લાગે છે અને બેડ પર કે ખુરશી પર બેસીને પણ ધ્રુજારી અનુભવાય છે.
આ ઉપરાંત જો ૬થી વધુ તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે છે, તો ઇમારતોને નુકસાન થાય છે અને ૭ અને ૮ની તીવ્રતાના ભૂકંપમાં ઈમારતો ધરાશાયી થઈ શકે છે અને વિનાશનું કારણ બની શકે છે. તુર્કીયેમાં ૬ ફેબ્રુઆરીએ એક પછી એક ૭.૫ અને ૭.૮ની તીવ્રતાના અનેક ભૂકંપ અનુભવાયા હતા જેમાં ભારે તબાહી સર્જાઈ હતી અને હજારો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા.
કેન્દ્રિય મંત્રી કિરેન રિજિજુએ લોકસભામાં એમ પણ જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષે ભૂકંપના સૌથી વધુ આંચકા કેમ અનુભવાયા હતા. આ માટે તેણે ભારત અને નેપાળમાં આવેલા ભૂકંપ માટે અલ્મોરા ફોલ્ટને જવાબદાર ગણાવ્યો હતો. રિજિજુએ કહ્યું હતું કે પશ્ચિમ નેપાળમાં અલ્મોરા ફોલ્ટ સક્રિય થવાને કારણે ઉત્તર ભારત અને નેપાળના ભાગોમાં ભૂકંપ આવ્યા છે.
તેમણે એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષે ૨૪ જાન્યુઆરી (૫.૮ મેÂગ્નટ્યુડ), ૩ ઓક્ટોબર (૬.૨ મેÂગ્નટ્યુડ) અને ૩ નવેમ્બર (૬.૪ મેÂગ્નટ્યૂડ)ના રોજ મોટા ભૂકંપ આવ્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે આ ભૂકંપો અને તેના આફ્ટરશોક્સને કારણે ૨૦૨૩માં ભૂકંપની સતત વધારો થયો છે.
અલ્મોરા ફોલ્ટ એ એક ઉચ્ચ-કોણ ગતિશીલ ટેકટોનિક પ્લેટ છે જે ઉત્તરમાં આંતરિક ઓછા હિમાલયના ગઢવાલ જૂથને દક્ષિણમાં બાહ્ય ઓછા લેસર હિમાલયના જૌનસાર અને દુદાટોલી જૂથોથી અલગ કરે છે.નેપાળ અને ભારતનો પડોશી ઉત્તરીય ભાગ, હિમાલય પ્રદેશના સક્રિય તિરાડોની નજીક સ્થિત છે, ટેક્ટોનિક પ્લેટોના અથડામણને કારણે ધરતીકંપ આવતા રહે છે. અહીં ભારતીય પ્લેટ યુરેશિયન પ્લેટની નીચે દટાઈ જાય છે.
