ઓફિસમાં લાંબો સમય બેસી રહેવાની આદત છે તો જાણો તમને ભગંદર-ફીસ્ટુલા થઇ શકે છે
હરસ ખુબ જુનું થાય તો ભગંદર-ફીસ્ટુલા થઇ જાય છે
બેસવાની સ્થિતિમાં લાંબો સમય -લાંબી હવાઈ મુસાફરી, કારની સફર, ખાદ્ય અતિરેક આલ્કોહોલ, મસાલેદાર ખોરાક, વધારે ગરમ થવાના કિસ્સામાં જાેવા મળે છે.
હરસ એક નાજુક સમસ્યા છે જે વિશ્વની લગભગ ૧૫% પુખ્ત વસ્તીને અસર કરે છે. ડ્રાઇવર, પ્રોગ્રામર્સ, એકાઉન્ટન્ટ્સ અને અન્ય લોકો કે જેઓ બેસવાની સ્થિતિમાં ઘણો સમય વિતાવે છે તેમના માટે હેમોરહોઇડ્સને વ્યવસાયિક રોગ માનવામાં આવે છે.
આ તે જ રોગ છે જેના વિશે તેઓ કહે છે કે તમે તેને જાતે જાેઈ શકતા નથી, અથવા અન્યને બતાવી શકતા નથી. તો હરસ શું છે? ત્યાં હરસ છેઃ આંતરિક અને બાહ્ય. પ્રથમ કિસ્સામાં, તેઓ સામાન્ય રીતે દેખાતા નથી, અને મુખ્ય લક્ષણ મળ, ટોઇલેટ પેપર અથવા શૌચાલયમાં લોહી છે. બાહ્ય ગાંઠો પીડાદાયક સોજાે અથવા ગુદાની આસપાસ સખત મુશ્કેલીઓ તરીકે નોંધપાત્ર છે. તેઓ આંતરડાની હિલચાલ અને હલનચલન દરમિયાન ખંજવાળ, રક્તસ્ત્રાવ અને તીવ્ર પીડા પેદા કરી શકે છે.
હરસના કિસ્સામાં, લક્ષણો ઘણીવાર ધીમે ધીમે વિકસે છે. વ્યક્તિને ગુદામાર્ગ અને ગુદામાં અગવડતા, શરીરની વિદેશી સંવેદના, ભારેપણું, અથવા શૌચાલયનો ઉપયોગ કર્યા પછી પ્રસંગોપાત રક્તસ્રાવ જેવા ચિહ્નો જાેઇ શકે છે. હેમોરહોઇડ લક્ષણો આ લક્ષણો માત્ર આંતરડાની વિકૃતિઓ કબજિયાત અથવા, શારીરિક શ્રમ ખાસ કરીને વજન ઉતારવા, બેસવાની સ્થિતિમાં લાંબો રોકાણ -લાંબી હવાઈ મુસાફરી, કારની સફર, ખાદ્ય અતિરેક આલ્કોહોલ, મસાલેદાર ખોરાક, વધારે ગરમ થવાના કિસ્સામાં જ જાેવા મળે છે અથવા હાયપોથર્મિયા સ્નાન, ગરમ સ્નાન, શિયાળામાં થઈ શકે છે.
કેટલીકવાર રોગ અચાનક પ્રગટ થાય છે. આ પરિબળો વિસ્તૃત પીડાદાયક હરસ અને રક્તસ્રાવના દેખાવ તરફ દોરી જાય છે. હરસના લક્ષણો ઝડપથી વધી રહ્યા છે, હરસ (થ્રોમ્બોસિસ) માંથી લોહીના પ્રવાહનું તીવ્ર ઉલ્લંઘન, બળતરા અને હરસનું ઉલ્લંઘન વિકસે છે.
હરસ ને પાઈલ્સ પણ કહેવામાં આવે છે. હરસ ખુબ જુનું થાય તો ભગંદર થઇ જાય છે. જેને અંગ્રેજીમાં ફીસ્ટુલા કહે છે. આ એક પ્રકારનો નસ માં થતો રોગ છે, અને તે ગુદા અને મળાશય ની આજુ બાજુ ના ભાગમાં થાય છે.
આ ખુબ સેન્સીટીવ રોગ છે કે જેથી તેની સારવાર વહેલી તકે લેવી જ જાેઈએ, આ રોગ આજકાલના આડેધડ જીવનધોરણ ની ભેટ છે, હરસને મૂળમાંથી દુર કરવા માટે આયુર્વેદમાં સચોટ અને ઉપયોગી ઉપાય જણાવેલ છે બસ ધીમે ધીમે તેને જીવનમાં અપનાવવો પડશે.
ઘરગથ્થુ ઈલાજ થી પણ બે-પાંચ દિવસ માં જ રાહત મેળવી શકાય છે. આ એટલું બધું અસરકારક છે કે આનાથી સૌ ટકા પરિણામ મળે છે, હરસ કે પાઈલ્સ કે એક ખતરનાક બીમારી છે. હરસ ૨ પ્રકારની હોય છે. લોહીવાળા હરસમાં કોઈ પ્રકારની તકલીફ થતી નથી માત્ર લોહી આવે છે. તેની અંદર મસ્સા હોય છે. જાે કે અંદરની તરફ હોય છે પછી પાછળથી બહાર આવા લાગે છે. જુના થવાથી બહાર આવવાથી હાથથી દબાવવાથી જ અંદર જાય છે. છેલ્લા સ્ટેજમાં હાથથી પણ દબાવવા છતાં પણ અંદર નથી જતું.
હરસ રહેવાથી પેટ ખરાબ રહે છે. કબજિયાત થયા કરે છે. ગેસ બને છે. હરસના કારણે પેટ ખરાબ રહે છે નહી કે પેટની ગડબડથી હરસ થાય છે. તેમાં બળતરા, દુઃખાવો, ખંજવાળ, શરીરમાં બેચેની, કામમાં મન ન લાગવું વગેરે. જાડા વધુ થવા ઉપર તેમાં લોહી પણ આવી શકે છે. તેમાં મસ્સા અંદર હોય છે. મસ્સા અંદર હોવાથી પખાનાની રસ્તો નાનો પડે છે અને ચામડી કપાઈ જાય છે અને ત્યાં ઘાવ થઇ જાય છે તેને ડોક્ટર તેમની ભાષામાં ફિશર પણ કહે છે. ભગંદરમાં પખાના નો રસ્તાની બાજુમાં એક કાણું થઇ જાય છે જે પખાનાની નળીમાં જતું રહે છે. અને ફોડકા ની જેમ ફૂટે, વહેતા અને સુકાતા રહે છે. થોડા દિવસો પછી તે બાજુ થી પખાના પણ આવવા લાગે છે.
હરસ, ભગંદર નો છેલ્લો સ્ટેજ હોય તો તે કેન્સર નું સ્વરૂપ લઇ લે છે. જેને રીક્ટમ કેન્સર કહે છે. જે જીવલેણ સાબિત થાય છે. હરસના ઘરેલું આયુર્વેદિક ઉપચારઃ હરસ માટે ની સૌથી અસરકારક દવા છે ગરમ પાણી અને ત્રિફળા ચૂર્ણ આંબળા, હરડે, બહેડાં સરખા ભાગે લઈ બનાવવું. સવારે નરણા ગરમ પાણી સાથે ૧ મોટી ચમચી ત્રિફળા પીવાથી ૨ દિવસ માં રાહત મળી દુખતા હરસ તો એક દિવસ માં મટે છે. કાયમ માટે છુટકારો મેળવવા માટે ગરમ પાણી અને ત્રિફળા ચૂર્ણ નું સેવન દરરોજ સવારે ૧૫ દિવસ સુધી કરવું. મળમાર્ગ-ગુદામાં ચીરા પડયા હોય અને હરસ થયા હોય તેમણે થોડા દિવસ રાત્રે એક ચમચો દિવેલ દૂધમાં પીવું. સવારે પાકા કોઠા ના ગર્ભ સાથે ગોળ તથા પાણી મેળવી શરબત બનાવી ૧૫ દિવસ સુધી પીવાથી હરસ નાબૂદ થાય છે.
હરસ થયા હોય તો બને તેટલું લીંબુ અથવા સૂકું કોપરું ખાવું અને તાજા નારિયેરનું પાણી દરરોજ ૧–૧ ગ્લાસ દિવસમાં બે ત્રણ વાર પીવું. આથી વગર દવાએ હરસ મટી જાય છે. લીમડાના કુમળાં પાનના રસનું પાંચ દિવસ સેવન સર્વથી કષ્ટદાયક મસાની પીડામાંથી મુક્ત થવાય છે. તથા મસા પર દિવેલ લગાવવું. મસા પર લીમડાનું તેલ લગાડવાથી અને ચાર પાંચ ટીપાં દરરોજ પીવાથી લાભ થાય છે.
હરસમાં લોહી પડતું હોય તો દાડમની છાલનું છાસ સાથે સેવન કરવું. વાયુની ઉત્પન્ન થયેલા હરસમાં માખણ સાથેનો મઠો અને કફથી ઉત્પન્ન થયેલા હરસમાં માખણ કાઢેલો મઠો આપવો. મઠાના સેવનથી હરસનો નાશ થાય છે. હરસમાં લોહી પડતું હોય તો ઘી અને તલ સરખે હિસ્સે લઇ થોડી સાકર મેળવી ખાવું. દિવસમાં ચારેક વખત આ પ્રયોગ નિયમિત કરવાથી હરસમાં પડતું લોહી તરત જ બંધ થાય છે.
થોડા દિવસ પ્રયોગ નિયમિત કરવાથી હરસમાં તકલીફમાં થી મુક્ત થવાય છે. દરરોજ બે- ત્રણ કલાકે એક મોટો ચમચો કાચી વરિયાળી ખુબ ચાવીને ખાવાથી હરસની તકલીફ જડમૂળથી જતી રહે છે. ૧તોલો કાળા તલનો કલ્ક કરી, ૧૦–૧૫ તોલા બકરીના દૂધમાં મેળવી ૧/૨ તોલો સાકર નાખી સવારમાં પીવાથી હરસમાં પડતું લોહી તરત જ બંધ થાય છે.
ગાયનું માખણ અને તલ ખાવાથી હરસ મટે છે. રાત્રે ધાણા પાણીમાં પલાળી રાખી સવારે ગાળી તે પાણી પીવાથી અથવા કોથમીરનો રસ પીવાથી દુઝતા હરસમાં ઝાડામાં પડતું લોહી બંધ થાય છે. ધાણા અને સાકરનો ઉકાળો કરી પીવાથી હરસમાં પડતું લોહી બંધ થાય છે. શેકેલું જીરું, મરી અને સિંધવનું ચૂર્ણ મઠા કે છાસમાં લેવાથી હરસ, અતિસાર અને ગ્રહણી માં ફાયદો થઈ છે.
સુરણના ટુકડા ઘીમાં તળી ખાવાથી હરસ મટે છે. સૂરણનો કંદ સુકવી બનાવેલું ચૂર્ણ ૩૨૦ ગ્રામ, ચિત્રક ૬૦ ગ્રામ અને મરી ૨૦ ગ્રામ એ સર્વનું ચૂર્ણ કરી તેનાથી બમણો ગોળ નાખી મોટા બોર જેવડી ગોળીઓ બનાવી ખાવાથી સર્વ પ્રકારના હરસ માટે છે. સૂંઠનું ચૂર્ણ છાસમાં પીવાથી હરસમાં ફાયદો થાય છે. હળદરનો ગાંઠિયો શેકી, તેનું ચૂર્ણ કરી, કુંવારના ગર્ભમાં મેળવીને સાત દિવસ સુધી ખાવાથી હરસમાં ફાયદો થાય છે. આંબાની ગોટલીનું ચૂર્ણ મધમાં અથવા સાદા હુંફાળા પાણી કે મોળી છાસમાં લેવાથી દુઝતા હરસ મટે છે.
કોકમનું ચૂર્ણ કે ચટણી દહીંની ઉપરની તર (મલાઇ)માં મેળવી ખાવાથી દુઝતા હરસ મટે છે. છાસમાં ઇંદ્રજવનું ચૂર્ણ મેળવી પીવાથી દુઝતા હરસ મટે છે. મીઠા લીમડાનાં પાનને પાણી સાથે પીસી, ગાળીને પીવાથી દુઝતા હરસ મટે છે. હરસમાં લોહી પડતું હોય તો વડના સૂકાં પાનની રાખ માખણમાં કાલવી મળમાર્ગમાં લેપ કરવો. ૬૦ ગ્રામ અજમો ૬૦ ગ્રામ જુના ગોળમાં મેળવી, પીસી, તેમાંથી ૫–૫ ગ્રામ જેટલો સવાર-સાંજ લેવાથી વાયુના હરસ મટે છે.
ડુંગળીનો રસ ૧૦ ગ્રામ, સાકર ૫ ગ્રામ અને ઘી ૩ ગ્રામ મેળવીને પીવાથી અને રોજ પેટ સાફ કરવા રાત્રે ઇસપગુલ સત્ત્વ લેવાથી હરસની બીમારી શાંત થાય છે. ડુંગળીના નાના નાના ટુકડા કરી, તડકામાં સુકવી, ૧૦ ગ્રામ જેટલા ધીમાં તળી, ૧ ગ્રામ કાળા તલ અને ૨૦ ગ્રામ સાકરનું ચૂર્ણ મેળવી રોજ સવારે ખાવાથી હરસ મટે છે. ડુંગળીની બારીક કાતરી કરી, દહીંમાં મેળવી, તેમાં જરૂર પ્રમાણે મીઠું મેળવી રોજ સવારે ખાવાથી દુઝતા મસાનો રક્તસ્ત્રાવ બંધ થાય છે, શોચશુદ્ધિ થાય છે અને રક્તાર્શ મટે છે.
હરસના રોગમાં હરડે, હરસના રોગમાં હરડે કરતાં ઉત્તમ કોઈ ઔષધ નથી. હરડેથી હરસ મટી જતા નથી, પરંતુ એનાથી મૃત્યુ પર્યંત પીડા વીના જીવી શકાય છે. હરસ હોય તો જુનો મરડો, આમ, ઝાડાનો વ્યાધી અને ગ્રહણીનો વ્યાધી પણ થાય. આ બધાનું મુળ કારણ જઠરાગ્નીની મંદતા છે. આથી જાે જઠરાગ્ની પ્રદીપ્ત થાય તો આ બધા રોગ જતા રહેશે. આથી જ હરસમાં સુંઠ, મરી, પીપર, ચીમક વગેરે વાપરવામાં આવે છે.
ગોળ સાથે સુંઠ અથવા ગોળ અને લીંડીપીપર અથવા ગોળ અને હરડે લેવાથી અજીર્ણ, હરસ, કબજીયાત વગેરે મટે છે. છાસ અને/અથવા સુરણથી સુકા (લોહી ન પડતું હોય તેવા) હરસ મટે છે. પરંતુ છાસ અને સુરણ કબજીયાત કરતાં હોવાથી એ લેતી વખતે સવારે હરડે જરુર લેવી, નહીંતર હરસ વધી જશે. લોહી પડતું હોય તેવા હરસમાં છાસ કે સુરણ વાપરવાં નહીં.
લોહી પડતું હોય તો કાચી કે શાકમાં બને તેટલી ડુંગળી વાપરો. અથવા ડુંગળીનો રસ મધ અને ઘી (ઘી કરતાં મધ બમણું લેવું) મીશ્ર કરી ચાટવું. સુકા હરસમાં સુરણ બાફી, સહેજ સિંધવ નાખી તેલમાં વઘારીને ખાવું. સુરણને તલના તેલ અને ગોળ સાથે મીશ્ર કરીને લેવાથી પણ હરસ મટે છે. અથવા સુરણને બાફી સહેજ સાકર સાથે ખાવાથી પણ હરસ મટે છે. વળી માખણમાં મધ ઉમેરી ચાટવાથી હરસમાં લાભ થાય છે. મુળાનાં પાન ચાવી તેનો રસ ગળવો અને કુચા ફેંકી દેવા. અથવા મુળાના પાનની ભાજી બનાવી છુટથી ઉપયોગ કરવાથી સુકા અને દુઝતા બંને હરસ સારા થાય છે. હરસવાળાએ સવારે હરડે કાયમ લેવી.
