‘અવ્યવસ્થિત શહેરીકરણ, પૂર વિસ્તારો પર અતિક્રમણ’ ને કારણે દિલ્હીમાં પૂરની સ્થિતિ

મજનુ કા ટીલા અને અક્ષરધામ જેવા વિસ્તારોમાં ઝડપી શહેરીકરણને કારણે ગ્રીન બેલ્ટમાં ઘટાડો થયો છે

નવી દિલ્હી, IIT રૂરકીના વૈજ્ઞાનિકો અને સંશોધકોએ દિલ્હીમાં યમુના નદીના પૂરના મેદાનોમાં ઝડપથી થઈ રહેલા બાંધકામ અને હવામાન પરિવર્તનને કારણે પૂરના જોખમો અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. ૨૦૨૩ના પૂરનું પૃથ્થકરણ કરતા, તેઓએ જોયું કે છેલ્લા ત્રણ દાયકામાં યમુના નદીની આસપાસ કાયમી માળખાના બાંધકામમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, ખાસ કરીને શાસ્ત્રી પાર્ક, મજનુ કા ટીલા અને અક્ષરધામ જેવા વિસ્તારોમાં.

ઝડપી શહેરીકરણને કારણે ગ્રીન બેલ્ટમાં ઘટાડો થયો છે, જેના કારણે શહેરમાં ભારે વરસાદ અને ત્યારબાદ પૂરની શક્યતા વધી ગઈ છે. પૂર વ્યવસ્થાપન માટે વ્યૂહરચના અને શહેરી આયોજનની જરૂરિયાત પર વૈજ્ઞાનિકોએ શું આપ્યું છે. આ જોખમ ઘટાડવા માટે તેમણે આપેલા સૂચનો અનુસાર, હાલની ડ્રેનેજ સિસ્ટમને ફરીથી વિકસાવવી, પર્યાવરણ પર ઓછી અસર પડે તેવી ટેન્કોલોજીના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવું,

ઉચ્ચ જોખમવાળા પૂરના મેદાનોમાં બાંધકામના કામો પર પ્રતિબંધ મૂકવો આમાં વહેલી ચેતવણી પ્રણાલી બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે પૂર માટે અને અસરકારક આપત્તિ વ્યવસ્થાપન માટે આંતર-વિભાગીય સહકારને પ્રોત્સાહન આપવું.

દિલ્હીમાં ૨૦૨૩ના પૂરનું વિશ્લેષણ કરતાં જાણવા મળ્યું છે કે માત્ર હવામાનની પેટર્નમાં ફેરફાર જ નહીં પરંતુ અનિયંત્રિત શહેરીકરણ અને પર્યાવરણ પર તેની પ્રતિકૂળ અસર પણ તેના માટે જવાબદાર છે.

સંશોધકોએ તેને સમયસર નિયંત્રિત કરવા નીતિઓ બનાવવા પર ભાર મૂક્યો છે. તેઓ નીતિ ઘડનારાઓને અનિયંત્રિત શહેરીકરણની લાંબા ગાળાની અસરોને ઓળખવા અને આબોહવા પરિવર્તનના જોખમોથી શહેરોને સુરક્ષિત રાખવા માટે ટકાઉ વ્યૂહરચના અમલમાં મૂકવાનું આહ્વાન કરે છે.રાજધાની દિલ્હીમાં ૯ જુલાઈ ૨૦૨૩ના રોજ ૧૫૩ મીમી (૬.૦ ઈંચ) થી વધુ વરસાદ થયો હતો,

જે ૪૦ વર્ષથી વધુ વર્ષાેમાં જુલાઈ મહિનામાં સૌથી વધુ એક દિવસનો વરસાદ હતો. યમુના નદીનું જળસ્તર ૪૫ વર્ષમાં સર્વાેચ્ચ સ્તરે પહોંચી ગયું છે. જેના કારણે નીચાણવાળા વિસ્તારો પાણીમાં ગરકાવ થઈ ગયા હતા, મુખ્યમંત્રી આવાસની બહારનો રસ્તો અને કનોટ પ્લેસ તરફ જતો મુખ્ય માર્ગ પણ પાણીમાં ગરકાવ થઈ ગયો હતો. લાલ કિલ્લાની ચારે બાજુ પૂરના પાણી ભરાઈ ગયા. હજારો લોકોને તેમના ઘર છોડીને દિલ્હી સરકારના પૂર રાહત શિબિરોમાં રહેવાની ફરજ પડી હતી.