શું અમદાવાદ પ્લેન દુર્ઘટના પાછળ વધુ કોઈ ચોંકાવનારી હકીકતો છુપાયેલી જ રહેશે?

ઈંધણ સ્વિચની બંને બાજુ પ્રોટેકશન હોય છે જેને કારણે ભૂલથી પણ સ્વિચ પડી શકે તેમ હોતી નથી, આ ઉપરાંત સ્વીચ ચાલુ બંધ કરવા ખેંચીને મેટલના લોકને સેટ કરવું પડે છે. “મિડ-એર ફ્યુઅલ કટ ઓફ” હોવાનું પ્રાથમિક રીતે સૂચવાયું છે.

એરલાઇન પાઇલટ્સ એસોસિએશન ઓફ ઇન્ડિયા (એએલપીએ) એ શનિવારે એરક્રાફ્ટ એક્સિડેન્ટ ઇન્વેસ્ટિગેશન બ્યુરો (એએઆઈબી) દ્વારા દુર્ઘટના માટે પાઇલટ્સને જવાબદાર ઠેરવવાના પ્રારંભિક તારણો પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.

અમદાવાદ, અમદાવાદમાં ૧૨ જૂનની વહેલી સવારે બનેલી એર ઇન્ડિયાના બોઇંગ ૭૮૭ વિમાન ક્રેશની ભયાવહ દુર્ઘટના અંગે એરક્રાફ્ટ એક્સિડન્ટ ઇન્વેસ્ટિગેશન બ્યુરો (AAIB) દ્વારા જાહેર કરાયેલા પ્રાથમિક અહેવાલે દેશભરમાં સનસનાટી મચાવી છે. probe reveals both engines were cut off seconds after takeoff.

આ અહેવાલ મુજબ, વિમાનના ટેક-ઓફના ગણતરીની સેકન્ડોમાં જ બંને એન્જિન રહસ્યમય રીતે બંધ પડી ગયા હતા, જે પાછળ “મિડ-એર ફ્યુઅલ કટ ઓફ” હોવાનું પ્રાથમિક રીતે સૂચવાયું છે. પરંતુ, સૌથી હૃદયદ્રાવક અને ચોંકાવનારી વાત એ છે કે, વિમાનના કોકપિટ વોઇસ રેકોર્ડર (CVR) માંથી એક પાયલટ દ્વારા બીજા પાયલટને પૂછવામાં આવેલો સવાલ કે, “ઇંધણ શા માટે બંધ કરવામાં આવ્યું હતું?” અને બીજાનો જવાબ, “મેં તેમ કર્યું નથી,” આ દુર્ઘટના પાછળના રહસ્યને વધુ ઘેરું બનાવી રહ્યો છે.

બીજી મહ્તવપૂર્ણ બાબત એવી છે કે, સ્વિચની બંને બાજુ પ્રોટેકશન હોય છે જેને કારણે ભૂલથી પણ સ્વિચ પડી શકે તેમ હોતી નથી, આ ઉપરાંત સ્વીચ ચાલુ બંધ કરવા ખેંચીને મેટલના લોકને સેટ કરવું પડે છે.

apparently the fuel cut off switches were flipped “from run to cutoff “just after takeoff starving the engines of fuel causing the Air India plane to crash 1 pilot can be heard asking the other” why he shut off the fuel”

શું આ કોઈ માનવીય ભૂલ હતી, કે પછી કોઈ યાંત્રિક ખામી? તપાસના અંતે જ સત્ય બહાર આવશે. લંડન ગેટવિક જઈ રહેલી ફ્લાઈટ AI ૧૭૧ ના આ કરુણ ક્રેશમાં BJ મેડિકલ કોલેજ હોસ્ટેલ સંકુલને અથડાતા તે બોઇંગ ૭૮૭ ડ્રીમલાઇનરનો પ્રથમ જીવલેણ અકસ્માત બની ગયો હતો. આ ભયાવહ દુર્ઘટનામાં ૨૬૦ નિર્દોષ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા, જેમાં ૨૪૧ મુસાફરો અને ક્રૂ સભ્યો સામેલ હતા, જ્યારે બાકીના 19 બી જે મેડિકલ હોસ્પિટલ મેસ કેમ્પસ પર હતા.

એરલાઇન પાઇલટ્સ એસોસિએશન ઓફ ઇન્ડિયા (એએલપીએ) એ શનિવારે એરક્રાફ્ટ એક્સિડેન્ટ ઇન્વેસ્ટિગેશન બ્યુરો (એએઆઈબી) દ્વારા દુર્ઘટના માટે પાઇલટ્સને જવાબદાર ઠેરવવાના પ્રારંભિક તારણો પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.

એએલપીએ ઇન્ડિયાના પ્રમુખ કેપ્ટન સેમ થોમસે સરકારને એર ઇન્ડિયા એઆઈ-૧૭૧ ક્રેશની ચાલી રહેલી તપાસમાં તેમને સામેલ કરવા વિનંતી કરી હતી, જેથી તપાસમાં પારદર્શિતા જળવાઈ રહે.

“અમને લાગે છે કે તપાસ પાઇલટ્સને દોષિત ઠેરવીને દિશામાં આગળ વધી રહી છે અને અમે આ વિચારસરણી સામે સખત વાંધો ઉઠાવીએ છીએ,” કેપ્ટન થોમસે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું.

ભારતીય ઉડ્ડયન ઇતિહાસની આ સૌથી ઘાતક દુર્ઘટનાઓમાંની એક છે, જેમાં માત્ર એક જ મુસાફરનો ચમત્કારિક બચાવ થયો હતો. FAA ની ‘બિન-ફરજિયાત’ સલાહની અવગણના: શું આ જ દુર્ઘટનાનું મૂળ? AAIB ના ૧૫ પાનાના અહેવાલમાં આ દુર્ઘટના પાછળ એક અત્યંત ગંભીર બેદરકારી સામે આવી છે, જેણે અનેક સવાલો ઊભા કર્યા છે.

અહેવાલમાં ૨૦૧૮ ની FAA (ફેડરલ એવિએશન એડમિનિસ્ટ્રેશન) સ્પેશિયલ એરવર્થિનેસ ઇન્ફોર્મેશન બુલેટિન (SAIB) નો ઉલ્લેખ છે, જેમાં ફ્યુઅલ કંટ્રોલ સ્વિચ લોકિંગ મિકેનિઝમની સંભવિત સમસ્યાઓ દર્શાવવામાં આવી હતી. આ ઘટક બોઇંગ ૭૮૭-૮ વિમાનમાં પણ હાજર હતું.

જોકે, FAA એ આ મુદ્દાને ફરજિયાત એરવર્થિનેસ ડાયરેક્ટિવ જારી કરવા માટે પૂરતો ગંભીર ગણ્યો ન હતો, અને એર ઇન્ડિયાએ આ સલાહકારી બુલેટિનમાં ભલામણ કરેલા નિરીક્ષણો કર્યા ન હતા. આ વિમાનનું થ્રોટલ કંટ્રોલ મોડ્યુલ ૨૦૧૯ અને ફરીથી ૨૦૨૩ માં બદલવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ આ બદલીઓ ફ્યુઅલ કંટ્રોલ સ્વિચ સમસ્યાઓ સાથે સંબંધિત ન હતી, અને ૨૦૨૩ થી કોઈ સંબંધિત ખામીઓ નોંધાઈ ન હતી.

ભલે આ અવગણના નિયમનકારી ભંગ ન હોય, તેમ છતાં અંતિમ તપાસ અહેવાલમાં (જે એક વર્ષમાં અપેક્ષિત છે) તેની વધુ ઝીણવટભરી તપાસ થઈ શકે છે. શું FAA ની ‘બિન-ફરજિયાત’ ગણીને અવગણેલી એક નાનકડી સલાહ જ ૨૬૦ નિર્દોષ લોકોના મૃત્યુનું કારણ બની? આ સવાલનો જવાબ સંપૂર્ણ તપાસ બાદ જ મળશે. વિમાનની જાળવણી: સલામતીનું ભ્રામક ચિત્ર? AAIB એ પુષ્ટિ કરી છે કે ક્રેશ સમયે વિમાન તકનીકી રીતે એરવર્થી હતું.

તેનું એરવર્થિનેસ રિવ્યુ સર્ટિફિકેટ (ARC) ૨૨ મે, ૨૦૨૫ થી ૨૩ મે, ૨૦૨૬ સુધી માન્ય હતું. છેલ્લી મોટી જાળવણી તપાસ (L1-1 અને L1-2) ૩૮,૫૦૪ ફ્લાઇટ કલાકો અને ૭,૨૫૫ સાયકલ પર કરવામાં આવી હતી. આગામી મુખ્ય ડી-ચેક, એક વ્યાપક માળખાકીય નિરીક્ષણ, ડિસેમ્બર ૨૦૨૫ માટે નિર્ધારિત હતું, જે દર્શાવે છે કે વિમાન તેના પ્રમાણિત જાળવણી ચક્રમાં હતું.

આ ઉપરાંત, બંને એન્જિન તાજેતરમાં જ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવ્યા હતા — ડાબું એન્જિન ૧ મે, ૨૦૨૫ ના રોજ અને જમણું એન્જિન ૨૬ માર્ચ, ૨૦૨૫ ના રોજ. આનાથી એન્જિન નિષ્ફળતાની સંભાવના ઘટી જાય છે, જે આ રહસ્યને વધુ ગૂંચવે છે. જો વિમાન તકનીકી રીતે સંપૂર્ણપણે સક્ષમ હતું, તો પછી ‘ઇંધણ કટઓફ’ જેવી ઘટના શા માટે બની? આ પ્રશ્ન ઉડ્ડયન સુરક્ષા નિષ્ણાતો માટે એક મોટો પડકાર છે.

તપાસ ચાલુ: શું સત્ય પરથી પડદો ઉંચકાશે? AAIB એ અહેવાલ આપ્યો છે કે ભંગાર પુનઃપ્રાપ્તિ કામગીરી પૂર્ણ થઈ ગઈ છે અને વિમાનનો કાટમાળ વધુ વિશ્લેષણ માટે એરપોર્ટ નજીકના સુરક્ષિત સ્થળે ખસેડવામાં આવ્યો છે. એજન્સીએ જણાવ્યું હતું કે, “બંને એન્જિન પાછા મેળવીને એક હેંગરમાં અલગ રાખવામાં આવ્યા છે.” “વધુ તપાસ માટે રસ ધરાવતા ઘટકોને પણ ઓળખીને અલગ કરવામાં આવ્યા છે.”

એર ઇન્ડિયાએ AAIB ના પ્રાથમિક અહેવાલને સ્વીકારી લીધો છે અને અસરગ્રસ્ત પરિવારો માટે તેના સમર્થનની પુષ્ટિ કરી છે, જોકે ચાલી રહેલી તપાસને કારણે તકનીકી વિગતો પર ટિપ્પણી કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે. બોઇંગે પણ તપાસમાં સંપૂર્ણ સહયોગ આપવાનું વચન આપ્યું છે. આ ઘટના ભારતના ઉડ્ડયન ઇતિહાસમાં એક કાળો અધ્યાય બની રહેશે

શું આ પ્રાથમિક તારણો અંતિમ સત્યનો સંકેત આપે છે, કે પછી આ દુર્ઘટના પાછળ વધુ કોઈ ચોંકાવનારી હકીકતો છુપાયેલી છે? સમગ્ર વિશ્વની નજર હવે આ તપાસના અંતિમ તારણો પર છે, જે ભવિષ્યમાં ઉડ્ડયન સલામતીના ધોરણોને કઈ રીતે અસર કરશે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે. શું આ દુર્ઘટનામાંથી કોઈ સબક શીખવામાં આવશે કે ફરી આવી ભૂલોનું પુનરાવર્તન થશે?