19મી સદીના મધ્યમાં રશિયા આર્થિક રીતે નબળું પડતું હતું ત્યારે અલાસ્કા અમેરિકાને નજીવી કિંમતે વેચ્યુ હતું

ટ્રમ્પ અને પુતિન વચ્ચેની મીટિંગ સકારાત્મક રહ્યાનો દાવો પણ સીઝફાયર ન થયું

રશિયાએ વેચેલું અલાસ્કામાં સોનું અને તેલ મળ્યું અને આ જમીન અમેરિકાનું ખૂબ મહત્વનું ભાગ બની ગઈ.

વોશિંગ્ટન, ભારત સહિત વિશ્વભરના દેશોની અલાસ્કાના એન્કોરેજમાં યોજાયેલી બેઠક પર નજર રહી. આ બેઠક અમેરિકાના પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન વચ્ચે યોજાઈ હતી. આ બેઠકનો હેતુ સ્પષ્ટ હતો, રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને સમાપ્ત કરવા માટે કામ કરવું.

બેઠક પછી પત્રકાર પરિષદ દરમિયાન પત્રકારો સાથે વાત કરતા બંને નેતાઓએ બેઠકને સકારાત્મક ગણાવી. જોકે, યુદ્ધવિરામ થઈ શક્યો ન હતો. અમેરિકન પ્રમુખ ટ્રમ્પ કહે છે કે ઘણા મુદ્દાઓ પર સહમતિ થઈ છે, પરંતુ કેટલાક મુદ્દાઓ પર કોઈ નિર્ણય ન લઈ શકાયો. બંને દેશોના નેતાઓ વચ્ચેની આ બેઠક શાંતિનો માર્ગ ખોલી શકે છે.

જો આ મુદ્દા પર બીજી બેઠક યોજાશે તો યુક્રેન-રશિયા યુદ્ધનો અંત લાવવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ રહેશે. જોકે, હજુ સુધી ઔપચારિક રીતે સ્પષ્ટ નથી કે આગામી બેઠક થશે કે નહીં. પરંતુ, પ્રેસ કોન્ફરન્સના અંતે, પુતિને ટ્રમ્પને કહ્યું કે આગામી બેઠક મોસ્કોમાં યોજાવી જોઈએ. જેના પર ટ્રમ્પે કહ્યું કે હવે ભવિષ્યમાં જોઈશું.

ટ્રમ્પ અને પુતિન વચ્ચેની વાતચીત લગભગ ત્રણ કલાક સુધી ચાલી. જોકે, યુદ્ધવિરામ પર કોઈ કરાર થઈ શક્યો નહીં. પુતિને બેઠકને રચનાત્મક અને પરસ્પર આદરપૂર્ણ ગણાવી. ટ્રમ્પે કહ્યું કે સારી પ્રગતિ થઈ છે. પરંતુ વધુ ચર્ચા પણ જરૂરી છે. પુતિને આગામી બેઠક મોસ્કોમાં યોજવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે.

રશિયા, અમેરિકા અને અલાસ્કા કરાર

વિશ્વ ઇતિહાસમાં એક અનોખો અને મહત્વપૂર્ણ કરાર 1867માં થયો હતો, જ્યારે રશિયાએ પોતાનું વિશાળ અલાસ્કા પ્રાંત અમેરિકાને વેચી આપ્યું. આ નિર્ણયથી બંને દેશોના ઈતિહાસ, રાજકીય સંબંધો અને આવનારા સમયમાં વૈશ્વિક શક્તિના સંતુલન પર ઊંડો પ્રભાવ પડ્યો.

19મી સદીના મધ્યમાં રશિયા આર્થિક રીતે નબળું પડતું હતું. ક્રિમિયાના યુદ્ધ પછી રશિયાને પોતાની આર્થિક સ્થિતિ મજબૂત કરવાની જરૂર હતી. બીજી તરફ, અલાસ્કા વિસ્તાર તેમને દૂર હતો, તેનું સંચાલન મુશ્કેલ બનતું હતું અને બ્રિટન સાથેના સંઘર્ષમાં તે ગુમાવવાનો ભય પણ હતો.

અમેરિકા ત્યારે પશ્ચિમ તરફ વિસ્તરણના યુગમાં હતું, જેને મેનિફેસ્ટ ડેસ્ટિની કહેવાતા વિચારથી પ્રોત્સાહન મળતું હતું. અમેરિકાને લાગતું હતું કે અલાસ્કા મેળવવાથી પ્રશાંત મહાસાગરમાં તેની વ્યૂહાત્મક સ્થિતિ મજબૂત થશે.

કરારની શરતો

• કરારની તારીખ: 30 માર્ચ, 1867

• અમેરિકાએ ચૂકવેલી રકમ: 7.2 મિલિયન ડોલર (ત્યારે પ્રતિ એકર આશરે બે સેન્ટ)

• બંધારણીય પ્રક્રિયા: અમેરિકાના વિદેશ પ્રધાન વિલિયમ એચ. સ્યુવર્ડ અને રશિયાના રાજદૂત એડવર્ડ ડે સ્ટોકલ સાહેબ વચ્ચે આ કરાર પર હસ્તાક્ષર થયા.

શરૂઆતમાં ઘણા અમેરિકનોએ આ ખરીદીની ટીકા કરી અને તેને “સ્યુવર્ડ્સ ફોલી” અથવા “સ્યુવર્ડ્સ આઈસબોક્સ” કહેવા માંડ્યું. લોકો માનતા હતા કે અમેરિકાએ બર્ફ અને બિનજરૂરી ભૂમિ માટે મોટી રકમ વેડફી નાખી.

પરંતુ થોડા દાયકાઓમાં જ અલાસ્કાનું અદભુત મહત્વ બહાર આવ્યું. અહીં સોનાના ખાણો મળી આવ્યા, ત્યારબાદ તેલ અને કુદરતી સંસાધનોની શોધ થઈ જેનાથી અમેરિકા આર્થિક રીતે અત્યંત મજબૂત બન્યું. વ્યૂહાત્મક રીતે પણ અલાસ્કા દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ અને ઠંડા યુદ્ધ (Cold War) દરમિયાન અમેરિકાનું મહત્વપૂર્ણ મથક બની ગયું.

આ રીતે, રશિયા, અમેરિકા અને અલાસ્કા કરાર માત્ર જમીનનો સોદો ન હતો, પરંતુ આવનારા સદીના વૈશ્વિક રાજકીય અને આર્થિક દૃશ્યમાં મોટો વળાંક લાવનાર ઐતિહાસિક કરાર હતો.

ઘણા અમેરિકનોને લાગ્યું કે બર્ફથી ઘેરાયેલા પ્રદેશ માટે સરકારએ પૈસા વેડફ્યા છે. તેમને આ કરાર “સ્યૂવર્ડ્સ ફોલી” તરીકે ઓળખાવ્યો.

પછી અલાસ્કામાં સોનું અને તેલ મળ્યું અને આ જમીન અમેરિકાનું ખૂબ મહત્વનું ભાગ બની ગઈ. દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ અને ઠંડા યુદ્ધ દરમ્યાન અલાસ્કાની ભૂમિકા વ્યૂહાત્મક રીતે ઘણી મહત્ત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ.

રશિયા–અમેરિકા–અલાસ્કા કરાર: એક ઐતિહાસિક વળાંક

ઈતિહાસના પાનાંઓમાં કેટલાક નિર્ણયો એવા થાય છે જે તરત સમજાતા નથી પરંતુ ભવિષ્યમાં તેમની અસર સમગ્ર વિશ્વ અનુભવતું બને છે. રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે 1867માં થયેલો અલાસ્કા કરાર તેનો ઉત્તમ ઉદાહરણ છે.

રશિયા માટે આ નિર્ણય આર્થિક સંકટમાંથી બહાર આવવાનો પ્રયત્ન હતો, તો અમેરિકા માટે પ્રશાંત મહાસાગરમાં પોતાનું વ્યૂહાત્મક પ્રસ્થાપન મજબૂત કરવાની તક. શરૂઆતમાં જેને “સ્યૂવર્ડ્સ આઈસબોક્સ” કહેવાયું, તે અલાસ્કા આજે કુદરતી સંપત્તિ, ભૂરાજકીય સ્થાન અને વ્યૂહાત્મક સેન્ય દૃષ્ટિકોણથી અનમોલ છે.

ગત સદીમાં અલાસ્કાએ અમેરિકા માટે ઊર્જાકોષ પુરવાર કરીને વૈશ્વિક શક્તિની દિશામાં તેણે અજોડ યોગદાન આપ્યું છે. દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધથી લઈને ઠંડા યુદ્ધ સુધી, અલાસ્કાએ અમેરિકાને રશિયા સામે મજબૂત સ્થિતિમાં ઊભું કર્યું.

આ કરાર માત્ર જમીન વેચાણ ન હતો, પરંતુ 19મી સદીના આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકરણમાં ઊભા થયેલા બદલાવનું પ્રતિબિંબ હતું. અવિશ્વાસને બાજુએ રાખીને લેવાયેલા આ નિર્ણયનું મૂલ્ય આજે વૈશ્વિક નકશામાં સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે.