ભારતીય રૂપિયો ઐતિહાસિક નીચી સપાટીએ: પહેલીવાર $1 સામે ₹90ને પાર;
નવી દિલ્હી, ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2025-26 દરમિયાન ભારતીય રૂપિયાના મૂલ્યમાં થયેલા ઘટાડા માટે વેપાર ખાધમાં વધારો અને અમેરિકા સાથેના ભારતના વેપાર કરારમાં ચાલી રહેલા વિકાસમાંથી ઊભી થનારી સંભાવનાઓ જવાબદાર છે. મૂડી ખાતા (Capital Account) તરફથી પ્રમાણમાં નબળો ટેકો મળતા, રૂપિયા પર દબાણ વધ્યું છે, તેવી માહિતી મંગળવારે સંસદમાં આપવામાં આવી હતી.
₹90ની ઐતિહાસિક સપાટી તોડી: આ મહિને ભારતીય રૂપિયાએ અમેરિકન ડૉલર સામે ₹90ની ઐતિહાસિક સપાટી વટાવીને એક મોટો રેકોર્ડ તોડ્યો છે.
નાણા રાજ્ય મંત્રીનું નિવેદન: નાણા રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ રાજ્યસભામાં એક લેખિત જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે, “ભારતીય રૂપિયાના વિનિમય દરને વિવિધ સ્થાનિક અને વૈશ્વિક પરિબળો અસર કરે છે, જેમ કે ડૉલર ઇન્ડેક્સની હિલચાલ, મૂડી પ્રવાહનો ટ્રેન્ડ, વ્યાજ દરોનું સ્તર, ક્રૂડના ભાવની હિલચાલ અને ચાલુ ખાતાની ખાધ (Current Account Deficit) વગેરે.”
રુપિયો નબળો પડવાના ફાયદા અને નુકસાન: મંત્રીએ નોંધ્યું કે ચલણના અવમૂલ્યન (Depreciation)થી નિકાસ સ્પર્ધાત્મકતા (Export Competitiveness) વધવાની સંભાવના છે, જે બદલામાં અર્થતંત્ર પર સકારાત્મક અસર કરે છે.
જોકે, તેમણે ઉમેર્યું: “બીજી તરફ, અવમૂલ્યનથી આયાતી માલના ભાવમાં વધારો થઈ શકે છે. જોકે, સ્થાનિક બજારમાં વિનિમય દરના અવમૂલ્યનની સ્થાનિક કિંમતો પરની એકંદર અસર આંતરરાષ્ટ્રીય કોમોડિટીના ભાવો કેટલા પ્રમાણમાં પસાર થાય છે તેના પર નિર્ભર કરે છે.”
રૂપિયાનું મૂલ્ય બજાર આધારિત: ચૌધરીએ સ્પષ્ટ કર્યું કે રૂપિયાનું મૂલ્ય બજાર દ્વારા નક્કી થાય છે અને RBI દ્વારા કોઈ લક્ષ્ય, ચોક્કસ સ્તર કે બેન્ડ નક્કી કરાયેલ નથી.
RBIની ભૂમિકા: રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) નિયમિતપણે વિદેશી વિનિમય બજાર (Foreign Exchange Market) પર નજર રાખે છે અને **અત્યંત અસ્થિરતા (Excess Volatility)**ની પરિસ્થિતિમાં હસ્તક્ષેપ કરે છે. આ ઉપરાંત, આરબીઆઈ વૈશ્વિક સ્તરે મુખ્ય બેંકોની નાણાકીય નીતિ, મુખ્ય આર્થિક ડેટા રિલીઝ, OPEC+ બેઠકના નિર્ણયો અને ભૌગોલિક-રાજકીય ઘટનાઓનું વિશ્લેષણ કરીને ડૉલર-રૂપિયાના વિનિમય દર પર અસર કરી શકે તેવા તમામ પરિબળોનું નિરીક્ષણ કરે છે.
FDI આકર્ષવા સરકારના પ્રયાસો: વધુ વિદેશી સીધું રોકાણ (FDI) આકર્ષવા માટે, સરકારે રોકાણકાર-મૈત્રીપૂર્ણ FDI નીતિ લાગુ કરી છે, જેમાં વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રો સિવાયના મોટાભાગના ક્ષેત્રોમાં ઓટોમેટિક રૂટ હેઠળ 100% FDIની છૂટ છે. 90 ટકાથી વધુ FDI પ્રવાહ ઓટોમેટિક રૂટ હેઠળ પ્રાપ્ત થાય છે.
મંત્રીએ કહ્યું, “સરકાર નિયમનકારી અવરોધો દૂર કરીને, પ્રક્રિયાઓને સરળ બનાવીને, માળખાકીય સુવિધાઓનો વિકાસ કરીને, લોજિસ્ટિક્સમાં સુધારો કરીને અને ઇઝ ઓફ ડુઇંગ બિઝનેસને વધારીને વ્યવસાયિક વાતાવરણ સુધારીને દેશમાં FDI આકર્ષવા માટે સતત કામ કરી રહી છે.”
