ઉત્તરાખંડમાં જંગલની જમીન પર અતિક્રમણ મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટ લાલઘૂમ

જ્યારે વન જમીન પર ગેરકાયદેસર રીતે કબજો કરવામાં આવી રહ્યો હતો, ત્યારે ‘સત્તાધીશો મૂકપ્રેક્ષક બનીને બેઠા છે’

નવી દિલ્હી, સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે ઉત્તરાખંડ સરકાર અને તેના અધિકારીઓ પર ખાનગી સંસ્થાઓ દ્વારા વન જમીન પર કરવામાં આવેલા મોટા પાયે અતિક્રમણ મુદ્દે ભારે ફિટકાર વર્ષાવ્યો હતો. આ મામલે કોર્ટે જાતે સંજ્ઞાન લેતા (Suo Motu) કેસ નોંધ્યો છે.

ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) સૂર્યા કાંત અને જસ્ટિસ જોયમાલ્યા બાગચીની ખંડપીઠે અવલોકન કર્યું હતું કે જ્યારે વન જમીન પર ગેરકાયદેસર રીતે કબજો કરવામાં આવી રહ્યો હતો, ત્યારે સત્તાધીશો માત્ર “મૂકપ્રેક્ષક” બનીને તમાશો જોઈ રહ્યા હતા. ઉત્તરાખંડમાં પુષ્કર સિંહ ધામી મુખ્યમંત્રી છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) ની સરકાર છે. પુષ્કર સિંહ ધામી ૨૦૨૨ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની જીત બાદ સતત બીજી વખત મુખ્યમંત્રી બન્યા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, ૨૦૨૨ની ચૂંટણીમાં ભાજપે ઉત્તરાખંડની ૭૦ વિધાનસભા બેઠકોમાંથી ૪૭ બેઠકો જીતીને બહુમતી મેળવી હતી.

કોર્ટની કડક ટિપ્પણી: “આ આઘાતજનક છે”

સર્વોચ્ચ અદાલતે ટિપ્પણી કરી હતી કે સરકારી મંત્રરીના કોઈપણ અસરકારક હસ્તક્ષેપ વગર સુરક્ષિત જમીન પર અતિક્રમણ થતું જોવા મળે તે અત્યંત આઘાતજનક છે.

“અમારા માટે સૌથી વધુ આઘાતજનક બાબત એ છે કે જ્યારે તેમની આંખો સામે જંગલની જમીન પચાવી પાડવામાં આવી રહી છે, ત્યારે ઉત્તરાખંડ રાજ્ય અને તેના સત્તાધીશો મૂકપ્રેક્ષક બનીને બેઠા છે. તેથી, અમે આ મામલે સુઓ મોટુ (પોતાની મેળે) કેસ શરૂ કરીએ છીએ,” તેમ CJI સૂર્યા કાંતની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે જણાવ્યું હતું.

સુપ્રીમ કોર્ટના વચગાળાના આદેશો:

પરિસ્થિતિની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં લેતા કોર્ટે તાત્કાલિક અસરથી નીચે મુજબના આદેશો આપ્યા છે:

• બાંધકામ પર રોક: વન જમીન પર ચાલતી તમામ બાંધકામ પ્રવૃત્તિઓ પર તાત્કાલિક સ્ટે મૂકવામાં આવ્યો છે.

• ત્રીજા પક્ષના અધિકારો પર પ્રતિબંધ: ખાનગી પક્ષોને વિવાદિત જમીન પર કોઈપણ પ્રકારના ત્રીજા પક્ષના અધિકારો (વેચાણ કે લીઝ) ઊભા કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.

• જમીનનો કબજો: રહેણાંક મકાનો સિવાયની તમામ ખાલી જમીન તાત્કાલિક વન વિભાગને સોંપવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. વન વિભાગ અને સંબંધિત કલેક્ટરને આ જમીનનો કબજો લેવા આદેશ અપાયો છે.

ફેક્ટ ફાઈન્ડિંગ કમિટીની રચના

કોર્ટે મુખ્ય સચિવ અને મુખ્ય વન સંરક્ષકને એક ‘ફેક્ટ ફાઈન્ડિંગ કમિટી’ (તથ્ય તપાસ સમિતિ) બનાવવાનો અને વિગતવાર અહેવાલ રજૂ કરવાનો આદેશ આપ્યો છે. આ તપાસ દ્વારા એ સમજવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે કે આ જમીન કૌભાંડ કેટલું મોટું છે અને વર્ષોથી સરકારી તંત્રએ આ મુદ્દે કેવી રીતે કામ કર્યું છે.

શું છે સમગ્ર મામલો?

હજારો એકર જંગલની જમીન પર ગેરકાયદે કબજો હોવાના આરોપો બાદ સુપ્રીમ કોર્ટે આ કાર્યવાહી શરૂ કરી છે. આમાં એવી જમીનોનો પણ સમાવેશ થાય છે જે એક સમયે ખાનગી સોસાયટીને લીઝ પર આપવામાં આવી હતી, પરંતુ લીઝ પૂરી થયા પછી વન વિભાગ પાસે પરત આવવાને બદલે વ્યક્તિગત લોકોએ તેના પર દાવો કર્યો હતો.

આ કેસની આગામી સુનાવણી ૫ જાન્યુઆરી ના રોજ નક્કી કરવામાં આવી છે, જેમાં કોર્ટ કમિટીના અહેવાલની સમીક્ષા કરશે અને વધુ દિશાનિર્દેશો જારી કરી શકે છે.