23 વર્ષ પહેલાં અટલજીએ દિલ્હી મેટ્રોને લીલી ઝંડી આપી હતી

દિલ્હી મેટ્રો: ૨૩ વર્ષની સફળ સફર અને ભવિષ્યનું આયોજન-પ્રથમ કોરિડોર શાહદરાથી તીસ હઝારી વચ્ચે ૮.૪ કિમીનો હતો આજે 2025 ડિસેમ્બરમાં કુલ લંબાઈ 363 કિમી અને 286 સ્ટેશનો

જો અત્યાર સુધીના પૂર્ણ થયેલા અને હાલમાં ચાલી રહેલા (ફેઝ ૪ સુધીના) કામોનો કુલ ખર્ચ ગણવામાં આવે, તો તે આશરે ₹૧,૦૨,૩૦૦ કરોડ (૧ લાખ કરોડથી વધુ) ને પાર કરી ગયો છે.

નવી દિલ્હી: ભારતની રાજધાની દિલ્હીની લાઈફલાઈન ગણાતી ‘દિલ્હી મેટ્રો’ આજે તેના વિકાસના નવા શિખરો સર કરી રહી છે. ૨૪ ડિસેમ્બર, ૨૦૦૨ના રોજ શરૂ થયેલી આ મેટ્રો સેવા આજે વિશ્વના શ્રેષ્ઠ પરિવહન નેટવર્ક પૈકીની એક બની ગઈ છે.

#OnThisDay : in 2002, the FIRST line of #DelhiMetro which ran between Shahdara & Tis Hazari (8.3km) was inaugurated by former Prime Minister Shri Atal Bihari Vajpayee.

૧. શરૂઆત અને ઉદ્ઘાટન: દિલ્હી મેટ્રોની પ્રથમ લાઈન (રેડ લાઈન) નું ઉદ્ઘાટન ૨૪ ડિસેમ્બર, ૨૦૦૨ ના રોજ કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે કેન્દ્રમાં અટલ બિહારી વાજપેયી ના નેતૃત્વવાળી NDA સરકાર હતી. પ્રથમ કોરિડોર શાહદરાથી તીસ હઝારી વચ્ચે ૮.૪ કિમીના અંતર માટે શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ ૨૫ ડિસેમ્બર, ૨૦૦૨ થી તે સામાન્ય જનતા માટે ખુલ્લો મુકાયો હતો.

૨. પ્રોજેક્ટ ખર્ચ (Phase 1): મેટ્રોના પ્રથમ તબક્કા (Phase 1) ના નિર્માણ માટે અંદાજે ₹૧૦,૫૭૧ કરોડ નો ખર્ચ થયો હતો. આ પ્રોજેક્ટ માટે જાપાન ઇન્ટરનેશનલ કોઓપરેશન એજન્સી (JICA) દ્વારા મહત્વનું આર્થિક યોગદાન (સોફ્ટ લોન સ્વરૂપે) આપવામાં આવ્યું હતું.

૩. વિકાસના તબક્કાઓ (Phases of Development):

દિલ્હી મેટ્રોનું નિર્માણ અલગ-અલગ તબક્કામાં થયું છે:

• Phase 1: વર્ષ ૨૦૦૬ સુધીમાં ૬૫ કિમીનું નેટવર્ક તૈયાર થયું.
• Phase 2: વર્ષ ૨૦૧૧ સુધીમાં નેટવર્કમાં ૧૨૫ કિમીનો ઉમેરો થયો.
• Phase 3: વર્ષ ૨૦૨૦ સુધીમાં વધુ ૧૬૦ કિમીનું નેટવર્ક ઉમેરાયું.
• Phase 4: હાલમાં ચોથા તબક્કાનું કામ પૂરજોશમાં ચાલી રહ્યું છે, જેમાં નવા કોરિડોર અને કનેક્ટિવિટી પર ધ્યાન અપાયું છે.
• Phase 5: તાજેતરમાં (ડિસેમ્બર ૨૦૨૫) કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ₹૧૨,૦૧૫ કરોડ ના ખર્ચે ફેઝ-૫(A) ને પણ મંજૂરી આપી દેવામાં આવી છે.

૪. નેટવર્કની વર્તમાન સ્થિતિ (કિલોમીટર અને સ્ટેશનો):

તાજેતરના ડેટા (ડિસેમ્બર ૨૦૨૫) મુજબ, દિલ્હી મેટ્રોનું નેટવર્ક નીચે મુજબ વિસ્તર્યું છે:

• કુલ લંબાઈ: આશરે ૩૯૩ કિલોમીટર થી વધુ (એરપોર્ટ લાઈન અને રેપિડ મેટ્રો સહિત).
• સ્ટેશનો: કુલ ૨૮૬ થી વધુ સ્ટેશનો કાર્યરત છે.
• આગામી લક્ષ્યાંક: ફેઝ-૪ અને ફેઝ-૫ ના પૂર્ણ થવા સાથે દિલ્હી મેટ્રોનું નેટવર્ક ૪૦૦ કિલોમીટર ને પાર કરી જશે.

દિલ્હી મેટ્રો રેલ કોર્પોરેશન (DMRC) દ્વારા ચલાવવામાં આવતી આ સેવા આજે દૈનિક લાખો મુસાફરોને પ્રદૂષણ મુક્ત અને ટ્રાફિક મુક્ત મુસાફરી પૂરી પાડે છે. ‘મેટ્રો મેન’ તરીકે જાણીતા ઈ. શ્રીધરન ના માર્ગદર્શન હેઠળ દિલ્હી મેટ્રોએ સમય મર્યાદામાં કામ પૂર્ણ કરીને વિશ્વ સ્તરે દાખલો બેસાડ્યો છે.

અંદાજિત ખર્ચની વિગતવાર માહિતી:

૧. ફેઝ-૧ (Phase 1)

• સમયગાળો: ૧૯૯૮ થી ૨૦૦૬
• લંબાઈ: ૬૫ કિમી
• અંદાજિત ખર્ચ: ₹૧૦,૫૭૧ કરોડ

૨. ફેઝ-૨ (Phase 2)

• સમયગાળો: ૨૦૦૬ થી ૨૦૧૧
• લંબાઈ: ૧૨૫ કિમી
• અંદાજિત ખર્ચ: ₹૧૮,૭૮૩ કરોડ

૩. ફેઝ-૩ (Phase 3)

આ અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો વિસ્તરણ તબક્કો હતો, જેમાં મેજન્ટા અને પિંક લાઈન જેવા મોટા કોરિડોર બનાવવામાં આવ્યા.

• સમયગાળો: ૨૦૧૧ થી ૨૦૨૦
• લંબાઈ: ૧૬૦ કિમી
• અંદાજિત ખર્ચ: આશરે ₹૪૮,૦૦૦ કરોડ

૪. ફેઝ-૪ (Phase 4) – હાલમાં ચાલુ છે

આ તબક્કાનું કામ અત્યારે પ્રગતિમાં છે. શરૂઆતમાં ત્રણ મુખ્ય કોરિડોરને મંજૂરી મળી હતી અને તાજેતરમાં અન્ય લાઈનો ઉમેરાઈ છે.

• મંજૂર ખર્ચ: આશરે ₹૨૪,૯૪૮ કરોડ (આ ખર્ચમાં સમય જતાં વધારો થઈ શકે છે).

કુલ ખર્ચનો સારાંશ (અંદાજિત)

જો અત્યાર સુધીના પૂર્ણ થયેલા અને હાલમાં ચાલી રહેલા (ફેઝ ૪ સુધીના) કામોનો કુલ ખર્ચ ગણવામાં આવે, તો તે આશરે ₹૧,૦૨,૩૦૦ કરોડ (૧ લાખ કરોડથી વધુ) ને પાર કરી ગયો છે.

ખર્ચ માટે ભંડોળ ક્યાંથી આવ્યું?

1. JICA લોન: જાપાન ઇન્ટરનેશનલ કોઓપરેશન એજન્સી (JICA) એ કુલ ખર્ચના આશરે ૬૦% જેટલી રકમ ‘સોફ્ટ લોન’ તરીકે આપી છે.
2. સરકારી હિસ્સો: બાકીનો ખર્ચ કેન્દ્ર સરકાર અને દિલ્હી સરકાર વચ્ચે ૫૦:૫૦ ના ધોરણે વહેંચાયેલો છે.
3. પ્રોપર્ટી ડેવલપમેન્ટ: મેટ્રો સ્ટેશનો પર જાહેરાતો અને દુકાનોના ભાડા દ્વારા પણ આવક ઊભી કરવામાં આવે છે.

તાજેતરના સમાચાર: ફેઝ-૫ માટે પણ સરકારે તાજેતરમાં ₹૧૨,૦૧૫ કરોડ ના બજેટને મંજૂરી આપી છે, જે ભવિષ્યના વિસ્તરણ માટે વપરાશે.