DRDOએ લોન્ગ રેન્જ ગાઈડેડ રોકેટનું નામ શિવના ધનુષ પરથી કેમ રાખ્યું?

(એજન્સી)નવી દિલ્હી, પિનાકા રોકેટ સિસ્ટમનું નામ ભગવાન શિવના ધનુષ પર રાખવામાં આવ્યું છે. શરૂઆતમાં આ એક અનગાઈડેડ રોકેટ લોન્ચર હતું, જેની મારક ક્ષમતા લગભગ ૪૦ કિલોમીટરની હતી.

હવે તેના ગાઈડેડ સ્વરૂપને વિકસિત કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેની રેન્જ ૧૨૦ કિલોમીટર સુધીની છે. પિનાકા એલઆરજીઆર ૧૨૦ને ડીઆરડીઓની ઘણી લેબમાં મળીને વિકસિત કરવામાં આવ્યું છે.

તેની સટીકતા એટલી વધારે છે કે તે ૧૦ મીટરના દાયરામાં લક્ષ્યને ભેદી શકે છે. ૨૦૨૧ બાદ ચીન તરફથી ૩૦૦ કિલોમીટરની રેન્જ વાળી રોકેટ સિસ્ટમ તૈનાત કર્યા બાદ ભારતીય સેનાએ ડીઆરડીઓને ૧૨૦ અને ૩૦૦ કિલોમીટર રેન્જ વાળા પિનાકા રોકેટ વિકસિત કરવાનો અનુરોધ કર્યો હતો. પિનાકાની લાંબી રેન્જ અને સટીક મારક ક્ષમતા ભારતને ચીન અને પાકિસ્તાન સરહદ પર વ્યૂહાત્મક લાભ આપે છે.

તેની વચ્ચે ફ્રાન્સે પણ પિનાકા સ-૩માં રસ દાખવ્યો છે. જેનાથી ભારત-ફ્રાન્સ સંરક્ષણ સહયોગને વધુ મજબૂતી મળવાની આશા છે. પિનાકા એલઆરજીઆર ૧૨૦ની સફળતા આત્મનિર્ભર ભારતની દિશામાં એક મોટું પગલું છે અને તે ભારતીય સેનાને આધુનિક યુદ્ધ માટે એક ખુબ જ શક્તિશાળી હથિયાર પ્રદાન કરે છે.

૧. પિનાક ધનુષની ઉત્પત્તિ

પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, દેવશિલ્પી વિશ્વકર્માએ બે અત્યંત શક્તિશાળી ધનુષ બનાવ્યા હતા.

• એક ધનુષ ભગવાન વિષ્ણુને આપવામાં આવ્યું, જે ‘શારંગ’ તરીકે ઓળખાયું.

• બીજું ધનુષ ભગવાન શિવને આપવામાં આવ્યું, જે ‘પિનાક’ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયું.

૨. ધનુષની વિશેષતાઓ

• અજેય શક્તિ: પિનાક ધનુષ એટલું ભારે અને તેજસ્વી હતું કે તેને ઉપાડવું સામાન્ય દેવતાઓ કે દાનવો માટે પણ અશક્ય હતું.

• વિનાશક ક્ષમતા: એવું માનવામાં આવે છે કે આ ધનુષમાંથી છોડાયેલું બાણ ક્યારેય નિષ્ફળ જતું નથી અને તે બ્રહ્માંડનો નાશ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.

• ત્રિપુરાસુર વધ: જ્યારે ભગવાન શિવે ત્રિપુરાસુર નામના રાક્ષસનો વધ કર્યો અને તેના ત્રણ નગરોનો નાશ કર્યો, ત્યારે તેમણે આ પિનાક ધનુષનો જ ઉપયોગ કર્યો હતો. આ ઘટનાને કારણે શિવજીને ‘પિનાકપાણિ’ (જેમના હાથમાં પિનાક છે તેવા) પણ કહેવામાં આવે છે.

૩. રામાયણ સાથેનો સંબંધ (સીતા સ્વયંવર)

પિનાક ધનુષનો સૌથી મહત્વનો ઉલ્લેખ રામાયણમાં જોવા મળે છે:

• રાજા જનક પાસે આગમન: ભગવાન શિવે આ ધનુષ દેવરાજ ઈન્દ્રને આપ્યું હતું. પેઢીઓ પછી, તે મિથિલાના રાજા અને સીતાજીના પિતા રાજા જનકના પૂર્વજો પાસે આવ્યું.

• પરીક્ષા: સીતાજી બાળપણમાં આ ભારે ધનુષને રમત-રમતમાં ઉપાડી લેતા હતા. આ જોઈને રાજા જનકે પ્રતિજ્ઞા લીધી કે જે કોઈ આ ધનુષ પર પ્રત્યંચા (દોરી) ચડાવશે, તેની સાથે જ સીતાના લગ્ન થશે.

• શ્રીરામ દ્વારા ભંગ: સીતા સ્વયંવરમાં કોઈ પણ રાજા ધનુષને હલાવી પણ શક્યો નહીં. અંતે, ભગવાન શ્રીરામે ગુરુ વિશ્વામિત્રની આજ્ઞાથી ધનુષ ઉપાડ્યું અને જેવી તેના પર દોરી ચડાવવા ગયા, તે મધ્યમાંથી તૂટી ગયું. ધનુષ તૂટવાનો અવાજ એટલો ભયાનક હતો કે સમગ્ર પૃથ્વી ધ્રૂજી ઉઠી હતી.

૪. ધનુષ તૂટ્યા પછીનું મહત્વ

જ્યારે પિનાક ધનુષ તૂટ્યું, ત્યારે ભગવાન પરશુરામ (જેઓ શિવજીના પરમ ભક્ત હતા) ક્રોધિત થઈને ત્યાં આવ્યા હતા. પરંતુ રામની વિનમ્રતા અને તેમની દિવ્યતા ઓળખીને તેમનો ક્રોધ શાંત થયો હતો. પિનાકનો ભંગ એ સંકેત હતો કે હવે પૃથ્વી પરથી અધર્મનો નાશ કરવા માટે એક નવો અવતાર (શ્રીરામ) તૈયાર છે.