ભાજપ-શિંદે જૂથની ડીલ, શિંદે જૂથના ૧૩ પ્રધાન, ૮ કેબિનેટ

નવી દિલ્હી , મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપે સરકાર બનાવવાની કવાયત શરૂ કરી દીધી છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે શિવસેનાના એકનાથ શિંદે જૂથની ભાજપની ડીલ કન્ફર્મ થઈ ગઈ છે અને કોની પાસે કેટલા મંત્રી હશે, તે પણ ફાઈનલ થઈ ગયું છે. સૂત્રોને ટાંકીને અહેવાલો અનુસાર શિંદે જૂથમાંથી કુલ ૧૩ પ્રધાનો બનાવવામાં આવશે, જેમાંથી ૮ કેબિનેટ અને ૫ રાજ્ય પ્રધાન હશે, સાથે જ ભાજપ પોતાની તરફથી ૨૯ મંત્રી બનાવશે.

બીજી તરફ રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યારીએ રાજ્યની રાજકીય સ્થિતિ પર મુખ્યમંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરે સાથે વાત કરી છે. શિવસેનાના બળવાખોર ધારાસભ્યોને ડેપ્યુટી સ્પીકર તરફથી મળેલી ગેરલાયકાતની નોટિસ પર સુપ્રીમ કોર્ટના ર્નિણય બાદ મુખ્યમંત્રી સાથે રાજ્યપાલની આ પ્રથમ વાતચીત છે. આવી સ્થિતિમાં, અટકળોનું બજાર ગરમ થઈ રહ્યું છે કે મહારાષ્ટ્રની મહા વિકાસ અઘાડી (એમવીએ) સરકાર સામે કોઈપણ સમયે અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ આવી શકે છે.

આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાેઈએ કે મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય કટોકટી વિશે સૌથી સળગતા પ્રશ્નો ગણાતા મોટા પ્રશ્નો.
સર્વોચ્ચ અદાલતે રાજ્યપાલની સત્તાઓ પર કોઈ ટિપ્પણી કરી નથી અને જાે સરકારને બહુમતીના અભાવની શંકા હોય તો બંધારણ રાજ્યપાલને પગલાં લેવાની સત્તા આપે છે. જ્યારે વરિષ્ઠ વકીલોની ટીમે સુપ્રીમ કોર્ટને ૧૨ જુલાઈના રોજ સાંજે ૫.૩૦ વાગ્યા સુધી ફ્લોર ટેસ્ટની પ્રક્રિયા પર રોક લગાવવા વિનંતી કરી, ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે આમ કરવાનો ઈન્કાર કરી દીધો. એટલે કે રાજ્યપાલ ઇચ્છે તો સરકારને ગમે ત્યારે બહુમત સાબિત કરવા માટે કહી શકે છે.

રાજ્યપાલ પોતાને સત્તાધારી પક્ષને બહુમતી સાબિત કરવા માટે કહી શકે છે. બીજી તરફ, સરકાર પાસે બહુમતી ન હોવાનો દાવો કરીને વિધાનસભાના સભ્ય, સ્પીકરને ફ્લોર ટેસ્ટ કરાવવાના નિર્દેશની માગણી કરે તો પણ રાજ્યપાલ આમ કરી શકે છે. એટલે કે બંધારણીય જાેગવાઈ હેઠળ બળવાખોર ધારાસભ્યોને સત્તાધારી પક્ષ પાસે રાજ્યપાલ સમક્ષ આજીજી કરીને બહુમતી સાબિત કરવાની માંગ કરવાનો અધિકાર છે.

શિવસેના પાસે કુલ ૫૫ ધારાસભ્યો છે, જેમાંથી બે તૃતીયાંશનો આંકડો ૩૭ છે. શિંદે જૂથનો દાવો છે કે તેની પાસે આ આંકડો છે. જાે આ વાત સાચી હોય તો શિવસેના સાથે સંબંધ તોડવાની ઔપચારિકતા પૂરી કરીને તે કોઈપણ પક્ષમાં ભળી શકે છે. તેમની પાસે રાજ ઠાકરેની મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના (એમએનએસ) અને ભારતીય જનતા પાર્ટી (બીજેપી) વચ્ચે પસંદગી કરવાનો વિકલ્પ છે.

ધ્યાનમાં રાખો કે બળવાખોરોએ રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી (એનસીપી) અને કોંગ્રેસ પક્ષ સાથે સરકાર બનાવવાનો વિરોધ કર્યો છે, તેથી આ બંને પક્ષોમાં બળવાખોર જૂથના વિલીનીકરણની શક્યતા દૂર નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે સુનાવણી દરમિયાન કહ્યું હતું કે જાે રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યરી સત્તાધારી પક્ષને બહુમત સાબિત કરવા કહે તો તેઓ સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કરી શકે છે.

આવી સ્થિતિમાં, એમવીએ માટે રાજ્યપાલના પગલા સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં જવાનો માર્ગ ખુલ્લો છે, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટ બહુમત પરીક્ષણ પર સ્ટે મૂકશે તે નિશ્ચિત નથી. તેમણે શાસક પક્ષના વકીલોની માંગ પર પણ બહુમતી પરીક્ષણ પર સ્ટેનો આદેશ આપ્યો ન હતો. પોતાના હાથમાંથી સત્તા નિકળતી જાેઈને ઉદ્ધવ ઠાકરે છેલ્લી દાવ રમી શકે છે. શક્ય છે કે તેઓ પોતે એકનાથ શિંદેના બળવાખોર જૂથને પાઠ ભણાવવા ભાજપ સાથે ફરી જાેડાણ કરવા માગે છે.

જાે કે ભાજપ તેમના તરફ હાથ લંબાવે તેવી શક્યતા ઓછી છે. તેનું કારણ એ છે કે શિવસેનાના ૧૫-૧૭ ધારાસભ્યો માંડ બચ્યા છે. ૨૮૮ સભ્યોની મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભામાં સરકાર બનાવવા માટે ઓછામાં ઓછા ૧૪૫ ધારાસભ્યોની જરૂર પડશે. ભાજપના પોતાના ૧૦૬ ધારાસભ્યો છે. જાે ઉદ્ધવ ઠાકરે જૂથના વધુમાં વધુ ૧૭ ધારાસભ્યો તેમાં ઉમેરવામાં આવે તો સરકાર બનાવવા માટેની જરૂરી શરત પૂરી થતી નથી.

બીજેપી-શિવના (ઉદ્ધવ જૂથ) ગઠબંધનને લગભગ ૨૦ વધુ ધારાસભ્યોના સમર્થનની જરૂર પડશે, પછી સરકાર બનશે. આ જ કારણ છે કે ઉદ્ધવ જૂથની ઈચ્છા છતાં ભાજપ તેને કોઈ કિંમત આપવાનું પસંદ કરશે નહીં.
સંપૂર્ણપણે, એવી દરેક શક્યતા છે કે શિવસેના તેના ધારાસભ્યોને બહુમત પરીક્ષણની તરફેણમાં અને અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવની વિરુદ્ધમાં મત આપવા માટે વ્હિપ જારી કરશે.

જાે કે, એકનાથ શિંદે જૂથનું કહેવું છે કે તેની પાસે તેના બે તૃતીયાંશ કરતાં વધુ ધારાસભ્યો હોવાથી, તેને વ્હીપ જારી કરવાનો અધિકાર પણ છે. આવી સ્થિતિમાં કાયદાકીય મુશ્કેલીમાં પણ ફસાઈ શકે છે.
નિષ્ણાતોના મતે, માત્ર ઉદ્ધવ જૂથના મુખ્ય દંડક અજય ચૌધરીને જ બંધારણીય માન્યતા આપવામાં આવશે કારણ કે શિવસેનામાં વિભાજનને હજી બંધારણીય અથવા કાયદાકીય સ્ટેમ્પ આપવામાં આવ્યો નથી.

જ્યાં સુધી એકનાથ શિંદે જૂથને શિવસેનાથી અલગ નવા પક્ષની માન્યતા નહીં મળે ત્યાં સુધી તેના વ્હીપને માન્યતા આપવામાં આવશે નહીં. પક્ષપલટાના નિયમ મુજબ, કોઈપણ પક્ષના નવા જૂથને ઓછામાં ઓછા બે તૃતીયાંશ સભ્યોના વિરામ પછી જ બંધારણીય માન્યતા મળી શકે છે. એકનાથ શિંદે જૂથ દાવો કરે છે કે તેની પાસે ૪૦ થી વધુ ધારાસભ્યો છે, જે શિવસેનાના કુલ ૫૫ ધારાસભ્યોના બે તૃતીયાંશ કરતા વધારે છે.

આ સ્થિતિમાં નવી પાર્ટીની રચના થઈ શકે છે. બીજાે વિકલ્પ એ છે કે શિંદે જૂથ ભાજપ અથવા મનસેમાં ભળી જાય.
પહેલેથી જ ઉલ્લેખ કર્યો છે તેમ, મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભામાં ભાજપ પાસે ૧૦૬ ધારાસભ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર બનાવવા માટે ઓછામાં ઓછા ૩૯ ધારાસભ્યોની જરૂર છે. આ સંખ્યા શિવસેનાના એકનાથ શિંદે જૂથની છે. આવી સ્થિતિમાં ભાજપને અહીં-તહીં જાેવાની જરૂર નથી.

આવી સ્થિતિમાં ભાજપ અને શિંદે જૂથ મળીને નવી સરકાર બનાવી શકે છે, જેનું નેતૃત્વ દેવેન્દ્ર ફડણવીસ કરી શકે છે.
૨૮૮ સભ્યોની મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભામાં ૧૦૬ ધારાસભ્યો સાથે ભાજપ એકમાત્ર સૌથી મોટો પક્ષ છે. શિવસેનાએ ૫૬ ધારાસભ્યો જીત્યા હતા, પરંતુ એક ધારાસભ્યના મૃત્યુ બાદ હવે તેની પાસે ૫૫ ધારાસભ્યો છે. રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી (એનસીપી) પાસે ૫૩ ધારાસભ્યો છે જ્યારે કોંગ્રેસ પાસે ૪૪ ધારાસભ્યો છે. SS2KP