મુસાફરોની અવરજવરને સરળ બનાવવા માટે સ્ટેશનો પર વ્યાપક સુરક્ષા વ્યવસ્થા

અમદાવાદ, રેલ મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે લોકસભામાં પ્રશ્નકાળ દરમ્યાન એક સભ્ય ના પ્રશ્ન ના જવાબ માં જણાવ્યું હતું કે તહેવારો દરમિયાન, મુસાફરોની અલગ અલગ અવરજવર પેટર્નને કારણે દરેક રેલ્વે સ્ટેશન પર વિશિષ્ટ  ઓપરેશનલ પડકારોનો સામનો કરવો પડે છે.

સુરક્ષા વ્યવસ્થા અને  મુસાફરોની અવરજવરને સુવ્યવસ્થિત કરવા માટે,તમામ હિતધારકોને સામેલ કરીને સ્ટેશન વિશેષ યોજનાઓ બનાવવામાં આવે છે જેમાં રાજકીય  રેલ્વે પોલીસ (GRP), સ્થાનિક પોલીસ અને સ્થાનિક નાગરિક વહીવટીતંત્ર સામેલ થાય છે અને તે મુજબ મુસાફરોના પ્રવાહને નિયંત્રિત કરવા માટે તે મુજબ કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.

પ્રયાગરાજમાં મહાકુંભ 2025 દરમિયાન મુસાફરોના ધસારાને પહોંચી વળવા માટે કરવામાં આવેલી વ્યવસ્થાઓની વિગતો આપતા તેમણે કહ્યું કે નવી માળખાગત સુવિધા બનાવવામાં આવી છે, જેમાં સાત વધારાના પ્લેટફોર્મનું નિર્માણ શામેલ છે, જેનાથી પ્રયાગરાજ ક્ષેત્રના 9 સ્ટેશનોમાં પ્લેટફોર્મની કુલ સંખ્યા 48 થઈ ગઈ છે. યાત્રાળુઓની સરળ અવરજવર સુનિશ્ચિત કરવા માટે આ સ્ટેશનો સુધી પહોંચવાના રસ્તાઓ પણ પહોળા કરવામાં આવ્યા હતા.

કુલ મળીને, 17 નવા કાયમી પેસેન્જર આશ્રયસ્થાનો બનાવવામાં આવ્યા, જેનાથી આ આશ્રયસ્થાનોની ક્ષમતા 21,000 થી વધીને 1,10,000 થી વધુ થઈ ગઈ. વધુમાં, 21 નવા રોડ ઓવર બ્રિજ અને રોડ અંડર બ્રિજ બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેનાથી આ વિસ્તારમાં બધા લેવલ ક્રોસિંગ દૂર થયા હતા.

રેલ્વે મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે મહાકુંભ દરમિયાન સુગમ પરિવહન સુનિશ્ચિત કરવા માટે એક સુસંગઠિત ટ્રેન સંચાલન યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી. દરેક સ્ટેશનનો પોતાનો કંટ્રોલ રૂમ હતો, જ્યારે પ્રયાગરાજ જંકશન પર એક સેન્ટ્રલ માસ્ટર કંટ્રોલ રૂમ હતો. સ્ટેશનો પર ટ્રેન સંચાલન અને ભીડ વ્યવસ્થાપન માટે માનક સંચાલન પ્રક્રિયાઓ વિકસાવવામાં આવી હતી.

મુસાફરોની ભીડ ઓછી કરવા માટે વ્યાપક પગલાં લેવામાં આવ્યા છે, જેમાં સ્ટેશનો પર એક તરફી પ્રવેશ અને બહાર નીકળવાના સ્થળો અને મુખ્ય સ્નાન દિવસોમાં પ્લેટફોર્મ, ફૂટઓવર બ્રિજ અને રેમ્પ પર એક તરફી અવરજવરનો ​​સમાવેશ થાય છે.

તેમણે કહ્યું કે રેલવેએ મહાકુંભ-2025 માટે વ્યાપક સુરક્ષા વ્યવસ્થા પૂરી પાડી હતી, જેમાં દેખરેખ અને વાસ્તવિક સમયની દેખરેખ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. ટ્રેક અને સ્ટેશનના અભિગમો પર ભીડ નિયંત્રણ માટે 116 ફેસ રેકગ્નિશન સિસ્ટમ કેમેરા અને ડ્રોન કેમેરા સહિત લગભગ 1,200 સીસીટીવી કેમેરા તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા.

અશ્વિની વૈષ્ણવે જણાવ્યું હતું કે મુસાફરોની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે રેલવે સુરક્ષા દળ, સરકારી રેલવે પોલીસ અને અર્ધલશ્કરી દળોના 15,000 વધારાના કર્મચારીઓને તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે.

આ ઉપરાંત, વારાણસી, અયોધ્યા, પંડિત દીનદયાળ ઉપાધ્યાય દાનાપુર અને નવી દિલ્હી વગેરે જેવા અન્ય ગીચ સંવેદનશીલ રેલ્વે સ્ટેશનો પર પણ વધારાની તૈનાતી કરવામાં આવી હતી.

નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશન પર પૂરતી માળખાગત સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. તેમાં ૧૬ પ્લેટફોર્મ, ત્રણ ફૂટઓવર બ્રિજ, પહાડગંજ અને અજમેરી ગેટ બંનેથી પ્રવેશ, સ્ટેશનની સામે મોટી ખુલ્લી જગ્યા વગેરે છે. કુંભ, છઠ, હોળી વગેરે જેવા તહેવારો અને કાર્યક્રમો દરમિયાન મુસાફરોની ભારે ભીડને નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશન પર નિયમિતપણે સંભાળવામાં આવે છે.

આ ઉપરાંત, અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના હેઠળ નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશનના પુનર્વિકાસને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના માં લાંબા ગાળાના વિઝન સાથે સતત અઢાર પર સ્ટેશનોના વિકાસનીપરી  કલ્પના કરવામાં આવી છે. આમાં દરેક રેલ્વે સ્ટેશનની જરૂરિયાત મુજબ માસ્ટર પ્લાન તૈયાર કરવા અને સ્ટેશનની સુલભતા, ફરતા વિસ્તારો, વેઇટિંગ રૂમ, શૌચાલય, જરૂરિયાત મુજબ લિફ્ટ/એસ્કેલેટર, સ્વચ્છતા, મફત વાઇ-ફાઇ, ‘વન સ્ટેશન વન પ્રોડક્ટ’ જેવી યોજનાઓ દ્વારા સ્થાનિક ઉત્પાદનો માટે કિઓસ્ક, વધુ સારી પેસેન્જર ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ, એક્ઝિક્યુટિવ લાઉન્જ, બિઝનેસ મીટિંગ માટે નિયુક્ત જગ્યા, લેન્ડસ્કેપિંગ વગેરે જેવી સુવિધાઓ સુધારવા માટે તેમના તબક્કાવાર અમલીકરણનો સમાવેશ થાય છે.

આ યોજનામાં જરૂરિયાત મુજબ તબક્કાવાર રીતે અને શક્ય હોય ત્યાં સુધી,  સ્ટેશન બિલ્ડિંગમાં સુધારો, સ્ટેશનનું શહેરના બંને છેડા સાથે  એકીકરણ, મલ્ટી-મોડલ એકીકરણ, અપંગ લોકો માટે સુવિધાઓ, લાંબા ગાળાના અને પર્યાવરણને અનુકૂળ ઉકેલો, બેલાસ્ટ-લેસ ટ્રેક વગેરેની જોગવાઈ અને લાંબા ગાળામાં સ્ટેશન પર શહેર કેન્દ્ર બનાવવાની પણ કલ્પના કરવામાં આવી છે.

નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશનના પુનર્વિકાસ યોજનામાં બંને બાજુ મોટી નવી સ્ટેશન ઇમારતોનું નિર્માણ, મુસાફરો માટે આધુનિક સુવિધાઓથી સજ્જ વિશાળ એર કોન્કોર્સ, પરિવહનના વિવિધ માધ્યમોને જોડતું મલ્ટી-મોડલ ટ્રાન્સપોર્ટ હબ અને પાર્કિંગ અને અન્ય સુવિધાઓ પૂરી પાડવાનો સમાવેશ થાય છે. પુનઃવિકસિત સ્ટેશનમાં બે સ્તરો પર અવરજવર પૂરી પાડવા અને નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશનની આસપાસના વિસ્તારોની ભીડ ઓછી કરવા માટે સપાટી અને ઉંચા રસ્તાઓનું નેટવર્ક બનાવવામાં આવ્યું છે. સીસીટીવી કેમેરા, ટ્રાફિક નિયંત્રણ, ટ્રાફિક નિયમન અને રાહ જોવાની જગ્યા વગેરે જેવા પૂરતા સુરક્ષા પગલાંની પણ કલ્પના કરવામાં આવી છે.

સ્ટેશનોના વિકાસ અને જાળવણી માટે ફાળવવામાં આવેલા ભંડોળની વિગતો ઝોનલ રેલ્વે મુજબ જાળવવામાં આવે છે, ફૂટફોલ મુજબ, કાર્ય મુજબ કે સ્ટેશન મુજબ નહીં. મુસાફરોની સુવિધાઓ સામાન્ય રીતે પ્લાન હેડ-53 ‘ગ્રાહક સુવિધાઓ’ હેઠળ ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવે છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે યોજના હેડ 53 હેઠળ 12,994 કરોડ રૂપિયા (સુધારેલ અંદાજ) ની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. દિલ્હીનું નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશન ઉત્તરી રેલ્વે ઝોન હેઠળ આવે છે અને પ્લાન હેડ-53 ‘ગ્રાહક સુવિધાઓ’ (સુધારેલા અંદાજ 2024-25) હેઠળ સ્ટેશનોના વિકાસ અને જાળવણી માટે ઉત્તરી રેલ્વેને ફાળવવામાં આવેલી રકમ રૂ. 1531.24 કરોડ છે.

મુસાફરોના વધતા ધસારાને પહોંચી વળવા માટે, રેલવેએ એક નવી વ્યવસ્થા કરવાનો નિર્ણય લીધો છે જેમાં 60 સ્ટેશનો પર કાયમી હોલ્ડિંગ એરિયા બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે કહ્યું કે 2024ના તહેવારો દરમિયાન, સ્ટેશનોની બહાર હોલ્ડિંગ એરિયા બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ વેઇટિંગ રૂમ સુરત ઉધના, પટના અને નવી દિલ્હી ખાતે ભારે ભીડને સંભાળવા સક્ષમ હતા. ટ્રેન પ્લેટફોર્મ પર આવ્યા પછી જ મુસાફરોને મંજૂરી આપવામાં આવતી હતી. મહાકુંભ દરમિયાન પ્રયાગ વિસ્તારના નવ સ્ટેશનો પર આવી જ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. આ સ્ટેશનો પર મેળવેલા અનુભવના આધારે, દેશભરના 60 સ્ટેશનો પર કાયમી વેઇટિંગ રૂમ બનાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે જ્યાં સમયાંતરે વધુ પડતી ભીડ રહે છે.

નવી દિલ્હી, આનંદ વિહાર વારાણસી, અયોધ્યા અને ગાઝિયાબાદના સ્ટેશનો પર પાયલોટ પ્રોજેક્ટ શરૂ થઈ ગયા છે.

આ ખ્યાલ મુજબ, વેઇટિંગ એરિયામાં અચાનક મોટી ભીડને નિયંત્રિત કરવામાં આવશે. ટ્રેનો પ્લેટફોર્મ પર પહોંચશે ત્યારે જ મુસાફરોને પ્લેટફોર્મ પર પહોંચવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. આનાથી સ્ટેશન પર ટ્રાફિક ઓછો થશે.

એક્સેસ કન્ટ્રોલ:

1. 60 સ્ટેશનો પર સંપૂર્ણ એક્સેસ કંટ્રોલ શરૂ કરવામાં આવશે.
2. કન્ફર્મ રિઝર્વ્ડ ટિકિટ ધરાવતા મુસાફરોને પ્લેટફોર્મ પર સીધો પ્રવેશ આપવામાં આવશે.
3. ટિકિટ વગરના અથવા વેઇટલિસ્ટેડ ટિકિટ ધરાવતા મુસાફરો બહારના વેઇટિંગ રૂમમાં રાહ જોશે.
4. તમામ અનધિકૃત એન્ટ્રી પોઈન્ટ સીલ કરવામાં આવશે.
5. પહોળા ફૂટ ઓવર બ્રિજ :

A 12 મીટર પહોળા (40 ફૂટ) અને 6 મીટર પહોળા (20 ફૂટ) માનક ફૂટઓવર બ્રિજ ના બે નવા ડિઝાઇન વિકસાવવામાં આવ્યા છે. રેમ્પવાળા આ પહોળા ફૂટઓવર બ્રિજ મહાકુંભ દરમિયાન લોકોના સંચાલનમાં ખૂબ અસરકારક રહ્યા હતા. આ નવા પ્રમાણભૂત પહોળા ફૂટઓવર બ્રિજ બધા સ્ટેશનો પર સ્થાપિત કરવામાં આવશે.

૪. કેમેરા:

1. મહાકુંભ દરમિયાન ભીડ વ્યવસ્થાપનમાં કેમેરાએ મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી. બધા સ્ટેશનો અને આસપાસના વિસ્તારોમાં સઘન દેખરેખ માટે મોટી સંખ્યામાં કેમેરા સ્થાપિત કરવામાં આવશે.
2. મોટા સ્ટેશનો પર વોર રૂમ વિકસાવવામાં આવશે. ભીડભાડની પરિસ્થિતિઓમાં, બધા વિભાગોના અધિકારીઓ વોર રૂમમાં કામ કરશે.

૬. નવી પેઢીના સંચાર ઉપકરણો:

1. બધા જ ભીડભાડવાળા સ્ટેશનો પર વોકી-ટોકી, જાહેરાત સિસ્ટમ, કોલિંગ સિસ્ટમ જેવા નવીનતમ ડિઝાઇનના ડિજિટલ સંચાર ઉપકરણો સ્થાપિત કરવામાં આવશે.

૭. નવી ડિઝાઇનનું આઈડી કાર્ડ:

1. બધા કર્મચારીઓ અને સેવાભાવીઓને નવી ડિઝાઇનનું ઓળખપત્ર આપવામાં આવ્યું હતું.

જેથી ફક્ત અધિકૃત વ્યક્તિઓ જ સ્ટેશનમાં પ્રવેશી શકે.

8. કર્મચારીઓ માટે નવી ડિઝાઇનનો ગણવેશ:
9. બધા સભ્યોના સ્ટાફને નવા ડિઝાઇન કરેલા ગણવેશ આપવામાં આવશે જેથી કટોકટીના સમયે તેમને સરળતાથી ઓળખી શકાય.
10. સ્ટેશન ડિરેક્ટરના પદનું અપગ્રેડેશન:
11. બધા મુખ્ય સ્ટેશનો પર સ્ટેશન ડિરેક્ટર તરીકે એક વરિષ્ઠ અધિકારીની નિમણૂક કરવામાં આવશે. અન્ય તમામ વિભાગો સ્ટેશન ડિરેક્ટરને રિપોર્ટ કરશે.
12. સ્ટેશન ડિરેક્ટરને નાણાકીય સશક્તિકરણ મળશે જેથી તેઓ સ્ટેશન સુધારણા માટે તાત્કાલિક નિર્ણયો લઈ શકે.

૧૦. ક્ષમતા મુજબ ટિકિટનું વેચાણ:

1. સ્ટેશન ડિરેક્ટર પાસે સ્ટેશનની ક્ષમતા અને ઉપલબ્ધ ટ્રેનો અનુસાર ટિકિટના વેચાણનું નિયમન કરવાનો અધિકાર રહેશે.

નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશન પર સીસીટીવી કેમેરા લગાવવામાં આવ્યા છે, જેનું ચોવીસ કલાક નિરીક્ષણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. નવી દિલ્હી રેલ્વે સ્ટેશન પર બનેલી ઘટનાની તપાસ માટે એક ઉચ્ચ સ્તરીય તપાસ સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે.