ભારત જેવા ઘણા દેશો વેપાર માટે US ડોલરનો ઉપયોગ કરવાથી દૂર જઈ રહ્યા છે
નવી દિલ્હી, ભારતે સંયુક્ત આરબ અમીરાત, પાસેથી ખરીદેલા ક્રૂડ ઓઇલ માટે રૂપિયામાં પ્રથમ ચુકવણી કરી છે. આ સાથે ભારતે તેના ચલણ રૂપિયાને વૈશ્વિક સ્તરે લઈ જવાની દિશામાં પગલાં લીધાં છે.અધિકારીઓએ કહ્યું છે કે ભારત અન્ય તેલ સપ્લાયર દેશો સાથે પણ સમાન રૂપિયાની ચુકવણીના સોદા કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે તેનો અમલ કરવો એ એક પ્રક્રિયા છે અને તેના માટે કોઈ લક્ષ્ય નક્કી કરવામાં આવ્યું નથી. Many countries like India are moving away from using the US dollar for trade
જાહેર ક્ષેત્રની તેલ કંપની ઈન્ડિયન ઓઈલ કોર્પોરેશનએ અબુ ધાબી નેશનલ ઓઈલ કંપની પાસેથી ૧ મિલિયન બેરલ ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદી માટે ભારતીય રૂપિયામાં ચૂકવણી કરી છે. આ સિવાય રશિયાથી આયાત થતા ક્રૂડ ઓઈલનો અમુક હિસ્સો પણ રૂપિયામાં ચૂકવવામાં આવ્યો છે. એક અધિકારીએ કહ્યું, ‘અમે ધ્યાન રાખવું પડશે કે રૂપિયામાં તેલ ખરીદી માટે ચૂકવણી કરવાથી ખર્ચમાં વધારો ન થાય
અને બિઝનેસને કોઈપણ રીતે નુકસાન ન થાય.’ તેણે કહ્યું, ‘જ્યાં રકમ વધારે નથી ત્યાં રૂપિયામાં સોદો પતાવવામાં બહુ મુશ્કેલી નથી. પરંતુ જયારે દરેક ક્રૂડ ઓઈલ જહાજની કિંમત લાખો ડોલર હોય છે, ત્યારે સમસ્યાઓ હોય છે. ભારત વિશાળ રાષ્ટ્રીય હિતને ધ્યાનમાં રાખીને પરિસ્થિતિનો સામનો કરી રહ્યું છે.’ વધુમાં, અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે રૂપિયાનું આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ ડોલરની માંગ ઘટાડવામાં મદદ કરશે અને વૈશ્વિક નાણાકીય આંચકા ભારતીય અર્થતંત્ર પર ઓછી અસર કરશે.
ઐતિહાસિક પગલામાં અને ભારતીય ચલણને મજબૂત બનાવવાની દિશામાં આગળ વધતા ભારતે પ્રથમ વખત ને ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદી માટે રૂપિયામાં ચૂકવણી કરી છે. આ પગલું મુખ્યત્વે દ્વિપક્ષીય વેપારમાં ભારતીય રાષ્ટ્રીય ચલણ રૂપિયાના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મોટી પહેલ છે. ભારત તેની ૮૫ ટકાથી વધુ તેલની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે આયાત પર નિર્ભર છે. આ માટે તેણે ડોલરમાં મોટા પ્રમાણમાં ચૂકવણી કરવી પડશે.
ઈન્ડિયન ઓઈલ કોર્પોરેશનએ અબુ ધાબી નેશનલ ઓઈલ કંપની પાસેથી ૧ મિલિયન બેરલ ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદી માટે ભારતીય રૂપિયામાં ચૂકવણી કરી છે. આ સિવાય રશિયાથી આયાત થતા ક્રૂડ ઓઈલનો અમુક હિસ્સો પણ રૂપિયામાં ચૂકવવામાં આવ્યો છે. ભારતે જુલાઈમાં અબુ ધાબી નેશનલ ઓઈલ કંપની પાસેથી ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદી માટે ભારતીય રૂપિયામાં ચુકવણી કરવા માટે સંયુક્ત આરબ અમીરાત સાથે કરાર કર્યો હતો.
ભારતીય અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે તે અન્ય સપ્લાયર્સ સાથે સમાન સોદાની શોધમાં છે. ડોલરનું વર્ચસ્વ સમાપ્ત થશે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં ડોલરના વર્ચસ્વને પડકારવા માટે, ભારત જેવા ઘણા દેશો વેપાર માટે યુએસ ડોલરનો ઉપયોગ કરવાથી દૂર જઈ રહ્યા છે અને તેના બદલે સ્થાનિક ચલણમાં વ્યવહાર કરવા માટે સંમત થઈ રહ્યા છે. આ શ્રેણીમાં, વેપાર કરાર હેઠળ, નવી દિલ્હી હવે તાજેતરના મીડિયા અહેવાલો કહે છે કે ભારત રશિયન તેલની ખરીદી માટે ભારતીય રૂપિયામાં ચૂકવણી કરવાનો પણ પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.
જો કે, હજુ સુધી કોઈ સત્તાવાર પુષ્ટિ નથી. ભારત આવું કેમ કરી રહ્યું છે? ભારતની મધ્યસ્થ બેંક, ભારતીય રિઝર્વ બેંકએ ક્રોસ બોર્ડર પેમેન્ટ્સમાં રૂપિયાના ઉપયોગને વેગ આપવાના પ્રયાસમાં છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં એક ડઝનથી વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય બેંકોને રૂપિયામાં વેપાર કરવાની મંજૂરી આપી છે. આરબીઆઈ અત્યાર સુધીમાં ૨૨ દેશો સાથે રૂપિયામાં વેપાર કરવા માટે સંમત થઈ છે.
વાસ્તવમાં, આમ કરવાથી માત્ર ભારતીય ચલણ વૈશ્વિક બનશે એટલું જ નહીં, પણ રૂપિયાનું આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ ડોલરની માંગ ઘટાડવામાં પણ મદદ કરશે. આ સાથે વૈશ્વિક ચલણમાં ઘટાડાથી ભારતીય અર્થતંત્રને ઓછી અસર થશે. તેલની ખરીદી માટે ડોલરમાં ચૂકવણી કરવાની પરંપરા ૧૯૭૦ના દાયકાથી ચાલી રહી છે.
