વિશ્વની સૌથી મોટી તોપ, જેને ખેંચીને હાથી પણ થાકી જાય
નવી દિલ્હી, પ્રાચીન સમયથી યુદ્ધમાં શસ્ત્રોનું પ્રભુત્વ છે. સૈન્ય પાસે જે શસ્ત્રો છે તે મુજબ યુદ્ધ લડવામાં આવે છે. કેટલાક શસ્ત્રો એવા હોય છે જે લગભગ દરેક યુદ્ધમાં મહત્વપૂર્ણ હોય છે. તોપની જેમ, તેનો એક ગોળો ઘણા લોકોને નુકસાન પહોંચાડે છે.
પ્રાચીન સમયમાં, તોપ યુદ્ધનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ હતો અને આજે પણ તોપ સેનાઓ પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. બાબરે પ્રથમ વખત તોપનો અસરકારક ઉપયોગ કર્યો હતો. આવી જ એક અનોખી તોપ, જે હજુ પણ સુરક્ષિત સ્થિતિમાં રાખવામાં આવી છે. તેને વિશ્વની સૌથી મોટી તોપ કહેવામાં આવે છે.
આજે પણ જયપુરના જયગઢ કિલ્લામાં જયબાણ તોપ સુરક્ષિત રાખવામાં આવી છે. જયબાણ તોપ મહારાજા સવાઈ જયસિંહ (૧૬૯૯-૧૭૪૩) ના શાસન દરમિયાન જયગઢમાં બનાવવામાં આવી હતી. તેણે તેના સામ્રાજ્યના રક્ષણ માટે તેનું નિર્માણ કર્યું હતું.
આ એકમાત્ર વિશાળ તોપ છે, જે યુદ્ધ માટે બનાવવામાં આવી હતી. પરંતુ, આ તોપનો ઉપયોગ ક્યારેય યુદ્ધ માટે થયો જ નહીં. જયબાણ તોપનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે, આ વિશાળ તોપને હાથી દ્વારા જ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ લઈ જઈ શકાય છે.
જયબાણ તોપના બેરલની લંબાઈ ૬.૧૫ મીટર (૨૦.૨ ફૂટ) છે. અને તેનું વજન ૫૦ ટન છે. બેરલની ટોચની નજીકનો પરિઘ ૨.૨ મીટર (૭.૨ ફૂટ) છે અને પાછળનો પરિઘ ૨.૮ મીટર (૯.૨ ફૂટ) છે. બેરલનો બોર વ્યાસ ૧૧ ઇંચ છે. ટોચ પર બેરલની જાડાઈ ૮.૫ ઇંચ છે.
આ તોપ કિલ્લાની અંદર જ બનાવવામાં આવી હતી. જયબાણ તોપ બે વિશાળ પૈડા પર બનાવવામાં આવી હતી. આમાં એક વ્હીલનો વ્યાસ લગભગ ૧.૩૭ મીટર (૪.૫ ફૂટ) છે. આ ઉપરાંત, વાહનમાં પરિવહન માટે બે દૂર કરી શકાય તેવા વધારાના વ્હીલ્સ પણ છે, જેનો વ્યાસ લગભગ ૯ ફૂટ છે.
આશરે ૧૦૦ કિલો ગનપાઉડર સાથે ૫૦ કિલો વજનના શેલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ટ્રાયલ તરીકે એક વખત ચલાવવામાં પણ આવી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે, જયબાણ તોપનું માત્ર એક જ વાર પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે તે ફોડવામાં આવી ત્યારે તે શેલ લગભગ ૩૫ કિલોમીટર દૂર આવેલા ચક્ષુ નામના નગરમાં પડ્યો હતો અને ત્યાં પડતાં તળાવનું નિર્માણ થયું હતું.
જયપુરના જયગઢ કિલ્લામાં ઘણી ઐતિહાસિક વસ્તુઓ છે. પરંતુ, સૌથી કિંમતી જયબાણ તોપ છે. તેને જોવા માટે હજારો પ્રવાસીઓ અહીં આવે છે. જયબાણ તોપ જોવા માટે એક ટિકિટ ૫૦ રૂપિયા છે. આ તોપ એટલી મજબૂત બનાવવામાં આવી છે કે, વર્ષો પછી પણ તેને કાટ લાગ્યો નથી.
આ તોપ હજુ પણ એવી જ દેખાય છે. જયબાણ તોપ જયપુરના રાજાઓ માટે બ્રહ્માસ્ત્રથી ઓછી ન હતી. આથી આજે પણ રાજવી પરિવાર દ્વારા તહેવારો દરમિયાન આ જયબાણ તોપની પૂજા કરવામાં આવે છે.SS1MS
