‘વંદે માતરમ્’ ગીત ગાવા બદલ હેડગેવારને શાળામાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યા હતા
ડૉ. કેશવ બલીરામ હેડગેવારનો જન્મ આજની તારીખે એટલે કે ૧ એપ્રિલ ૧૮૮૯ના રોજ થયો હતો. એ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના સ્થાપક અને સરસંઘચાલક હતા. તેઓ ડૉક્ટરજીના હુલામણા નામે જાણીતા હતા. તેમણે ૧૯૨૫માં નાગપુર ખાતે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ની સ્થાપના કરી હતી. જેનો ઉદ્દેશ હિંદુત્વની વિચારધારા ધરાવતા એક ભારતની સંકલ્પનાનો પ્રસાર કરવાનો હતો.
તેમનો જન્મ નાગપુરના મરાઠી દેશસ્થ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ બલિરામ પંત હેડગેવાર અને માતાનું નામ રેવતી હતું. તેઓનો પરિવાર એક સામાન્ય પરિવાર હતો. જ્યારે હેડગેવાર ૧૩ વર્ષના હતા ત્યારે તેમના માતા પિતા બન્ને પ્લેગનો ભોગ બન્યા અને મૃત્યુ પામ્યા. તેમના મોટા ભાઈ મહાદેવ પંત અને સીતારામ પંતે તેમને મોટા કર્યા અને તેમને યોગ્ય અભ્યાસની સવલત પૂરી પાડી.
જ્યારે તેઓ નાગપુરની નીલ સીટી હાઈસ્કુલમાં અભ્યાસ કરતા હતા ત્યારે બ્રિટિશ રાજ દ્વારા પ્રતિબંધિત ‘વંદે માતરમ્’ ના ગાન બદલ તેમને શાળામાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યા હતા. જેને પરિણામે તેમણે આગળનો અભ્યાસ યવતમાળ અને પુણેની રાષ્ટ્રીય શાળામાં કર્યો.
ડો. હેડગેવારે તેમના વિદ્યાર્થી જીવનમાં, આપણા રાષ્ટ્રના પતન અને વિદેશી શાસનમાં ડૂબી જવાના મૂળ કારણોનું વિશ્લેષણ કર્યું હતું અને રાષ્ટ્રને સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવા માટે તેમના જીવનનું મિશન લીધું હતું. રાણી વિક્ટોરિયાનો જન્મદિવસ 22મી જૂને ઉજવવામાં આવ્યો હતો. યુવાન હેડગેવારની શાળામાં પણ મીઠાઈઓનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું. કેશવ હેડગેવારે મીઠાઈઓ કચરાના ડબ્બામાં નાખી દીધી અને પોતાનો ગુસ્સો વ્યક્ત કર્યો હતો અને જણાવ્યું હતુ કે, મેં બ્રિટિશ શાસનને મીઠાઈઓ સાથે ડસ્ટબિનમાં ફેંકી દીધું છે.
મેટ્રીક સુધીનો અભ્યાસ કર્યા પછી ૧૯૧૦માં તેમને બી. એસ. મુંજે (હિંદુ મહાસભાના પ્રમુખ)એ તેમને વૈદકીય અભ્યાસ માટે કોલકત્તા મોકલ્યા. જૂન ૧૯૧૪માં તેમણે એલ. એમ.એસ. ની પરીક્ષા પાસ કરી અને એક વર્ષની તાલીમ લઈ ૧૯૧૫માં તેઓ નાગપુર આવ્યા.
એપ્રિલ ૧૯૩૦માં, મહાત્મા ગાંધીએ બ્રિટિશ સરકાર વિરુદ્ધ સત્યાગ્રહ કરવાની હાકલ પાડી હતી. ગાંઘીજીએ જાતે દાંડી યાત્રા કરી મીઠાનો સત્યાગ્રહ કર્યો. આમાં ડૉ હેડગેવારે અંગત ધોરણે ભાગ લેવાનું નક્કી કર્યું અને સંઘને સત્તાવાર રીતે સ્વાતંત્ર્ય ચળવળથી દૂર રાખ્યો. તેમણે દરેક સ્થળે માહિતી મોકલાવી કે સંઘ સત્યાગ્રહમાં ભાગ નહિ લે. તેમ છતાં જે લોકો અંગત ધોરણે ભાગ લેવા માંગે તેમના પર કોઈ રોક નથી. આનો અર્થ એવો થયો કે સંઘનો કોઈ પણ જવાબદાર કાર્યકર સત્યાગ્રહમાં ભાગ ન લઈ શકે.
અટલ બિહારી વાજપાઈ અને હેડગેવારને ગુરૂ માનતા હતા. અટલ બિહારી વાજપાઈને રાજકારણમાં આવવા પ્રેરણા ડોકટર હેડગેવાર અને પંડિત દિનદયાલે આપી હતી. અટલ બિહારી વાજપેયીએ મહાન રાષ્ટ્રવાદી, સમાજ સુધારક અને રાષ્ટ્રીય સ્વયં સેવક સંઘ (RSS) ના સ્થાપક ડૉ. કેશવ બલિરામ હેડગેવારના જીવન પરના પુસ્તકનું વિમોચન કર્યું હતું. તત્કાલીન નાયબ વડાપ્રધાન શ્રી એલ.કે. અડવાણી મુખ્ય અતિથિ હતા અને RSSના સરસંઘચાલક શ્રી કે.એસ. સુદર્શન, ગેસ્ટ ઓફ ઓનર હતા.
ડો. હેડગેવાર એક સાદા માણસ હતા પણ મહાન વ્યક્તિત્વ ધરાવતા હતા. બાળપણથી જ તેમનું મન વિદેશી શાસકો સામે બળવો કરતું હતું. તેમના જીવનના શરૂઆતના વર્ષોથી, તેઓ તેમના સહયોગીઓ સાથે દેશની આઝાદી માટે કામ કરવા માટે નીકળ્યા. તેમણે જે નિર્ભયતાથી બ્રિટિશ શાસન અને તેની ન્યાયિક વ્યવસ્થાનો વિરોધ કર્યો તે પોતાનામાં એક અનોખું ઉદાહરણ છે.
ડો. હેડગેવારે તેમની તબીબી ડિગ્રી મેળવી હતી પરંતુ તેમણે દેશ અને સમાજની સેવા કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હોવાથી તેમનો વ્યવસાય સ્વીકાર્યો ન હતો. તેઓ નમ્રતા, સત્યતાથી ભરપૂર હતા અને ગતિશીલ વ્યક્તિત્વ ધરાવતા હતા જેમણે દેશવાસીઓમાં ગૌરવની ભાવના જગાડવાનું મહત્ત્વપૂર્ણ કાર્ય કર્યું હતું. 51 વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં તેમણે RSSની મોટી કેડરને સંગઠિત કરવા સહિત અનેક મહત્વપૂર્ણ કાર્યો કર્યા.
તે પ્રસિદ્ધિની પાછળ ન હતો અને પ્રસિદ્ધિની ઝગઝગાટથી દૂર રહીને સતત કામ કરવામાં માનતો હતો. તેમણે તેમના વિશે લખવા ઈચ્છતા લોકોને નિરાશ કર્યા, તેથી જ તેમના વિશે વધુ સાહિત્ય ઉપલબ્ધ નથી. કદાચ, આ જ કારણ છે કે લોકોમાં ડૉ. હેડગેવાર અને RSS વિશે યોગ્ય સમજણનો અભાવ છે. પુસ્તકના લેખક શ્રી રાકેશ સિંહા કહે છે કે તેમણે આ પુસ્તક લખીને આ ખાલીપો ભરવાનો પ્રયાસ કરાયો છે.
