ચીન-અમેરિકા પણ કઠોળ ઉત્પાદનમાં ભારત કરતાં પાછળ
દુનિયાના ટોપ-૧૦ દેશોમાં ભારત નંબર-૧ -ભારત વિશ્વનો સૌથી મોટો કઠોળ ઉત્પાદક દેશ છે જ્યાં વાર્ષિક કઠોળનું ઉત્પાદન ૨૮ મિલિયન મેટ્રિક ટન થાય છે
નવી દિલ્હી, કૃષિ મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ વિશ્વના ટોચના ચાર ખાદ્ય ઉત્પાદક દેશો ચીન, ભારત, અમેરિકા અને બ્રાઝિલ છે. આજે આપણે ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં કઠોળ વિશે વાત કરીએ તો મસૂર, ચણા, બીન્સ અને વટાણા સહિતની કઠોળ વૈશ્વિક પોષણ અને કૃષિ માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
નોંધનીય છે કે, ભારત સૌથી વધુ કઠોળનું ઉત્પાદન કરે છે. પરંતુ કેટલું ઉત્પાદન થાય છે અને ભારત સિવાય અન્ય કયા દેશો આ યાદીમાં છે? આ બધા વિશે જાણવું પણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
અહેવાલો અનુસાર, ભારત વિશ્વનો સૌથી મોટો કઠોળ ઉત્પાદક દેશ છે જ્યાં વાર્ષિક કઠોળનું ઉત્પાદન ૨૮ મિલિયન મેટ્રિક ટન થાય છે. ભારત એટલું બધું કઠોળનું ઉત્પાદન કરે છે કે કોઈ અન્ય દેશ તેની નજીક પણ પહોંચી શકતો નથી. ભારત પછી મ્યાનમાર, કેનેડા, ચીન અને રશિયાનો ક્રમ આવે છે. છેલ્લા ૨૦ વર્ષમાં, ભારતનું કઠોળનું ઉત્પાદન ૨૦૦૨માં ૧૧.૧૩ મિલિયન મેટ્રિક ટનથી બમણાથી વધુ થયું છે. મુખ્ય ઉત્પાદક રાજ્યોમાં કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશનો સમાવેશ થાય છે.
ચણા, તુવેર અને મસૂર જેવા વિવિધ કઠોળ ભારતમાં ઉગાડવામાં આવે છે, જે તેમનો વ્યાપક વપરાશ દર્શાવે છે.મ્યાનમાર એક મુખ્ય કઠોળ ઉત્પાદક દેશ છે, જેનું ઉત્પાદન ૨૦૨૧માં ૭ મિલિયન મેટ્રિક ટન સુધી પહોંચ્યું હતું. આ દેશ નોંધપાત્ર માત્રામાં કઠોળ નિકાસ માટે જાણીતો છે, ૨૦૨૦-૨૧માં ૨ મિલિયન ટનથી વધુની નિકાસ કરવામાં આવી હતી.
વર્ષ ૨૦૨૨ના ડેટા અનુસાર, વૈશ્વિક કઠોળની ખેતી લગભગ ૯.૬ મિલિયન હેક્ટરમાં થઈ હતી. આમાં ૯.૭ મિલિયન ટન ઉત્પાદન મળ્યું હતું, જેની ઉત્પાદકતા પ્રતિ હેક્ટર ૧,૦૧૫ કિલો હશે. વિશ્વભરના ૧૭૦ દેશોમાં કઠોળ ઉગાડવામાં આવે છે, જે વૈશ્વિક કૃષિ અને ખાદ્ય સુરક્ષામાં તેમની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા દર્શાવે છે.
