વૈશ્વિક પરંપરાગત દવા બજાર 2025 સુધીમાં $583 બિલિયન સુધી પહોંચશે: વિશ્લેષકોનો અંદાજ

પરંપરાગત ચિકિત્સાની વધતી જતી સુસંગતતા -જળવાયુ પરિવર્તન અને જીવનશૈલી સંબંધિત રોગોના યુગમાં, પ્રાચીન ચિકિત્સા પ્રણાલીઓ કાયમી આરોગ્યસંભાળ સમાધાન પ્રદાન કરી શકે છે

ચીનનું પરંપરાગત દવા ક્ષેત્ર $122.4 બિલિયનનું છે, ઓસ્ટ્રેલિયાનો હર્બલ દવા ઉદ્યોગ $3.97 બિલિયનનો છે, અને ભારતનો આયુર્વેદ, યોગ અને નેચરોપેથી, યુનાની, સિદ્ધ, સોવા રિગ્પા અને હોમિયોપેથી (આયુષ) ક્ષેત્ર $43.4 બિલિયનનો છે.

– શ્રી પ્રતાપરાવ જાધવ, કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) આયુર્વેદ, યોગ અને પ્રાકૃતિક ચિકિત્સા, યુનાની, સિદ્ધ અને હોમિયોપેથી (આયુષ) મંત્રાલય અને કેન્દ્રીય આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ રાજ્ય મંત્રી

વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) અનુસાર, તેના સભ્ય દેશોમાંથી 88 ટકા – 194 દેશોમાંથી 170 – પરંપરાગત ચિકિત્સાનો ઉપયોગ કરે છે. આ તબીબી પ્રણાલી તેની સુલભ અને સસ્તી સેવાઓને કારણે, ખાસ કરીને ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં અબજો લોકો માટે આરોગ્યસંભાળનું પ્રાથમિક સ્વરૂપ રહે છે. જો કે, તેનું મહત્વ સારવારથી આગળ જૈવવિવિધતા સંરક્ષણ, પોષણ સુરક્ષા અને ટકાઉ આજીવિકાના પ્રોત્સાહન સુધી વિસ્તરે છે.

વ્યાપાર વલણો દર્શાવે છે કે લોકો તેને ઝડપથી અપનાવી રહ્યા છે. વિશ્લેષકોનો અંદાજ છે કે વૈશ્વિક પરંપરાગત દવા બજાર 2025 સુધીમાં $583 બિલિયન સુધી પહોંચશે, જેનો વાર્ષિક વિકાસ દર 10%-20% રહેશે. ચીનનું પરંપરાગત દવા ક્ષેત્ર $122.4 બિલિયનનું છે, ઓસ્ટ્રેલિયાનો હર્બલ દવા ઉદ્યોગ $3.97 બિલિયનનો છે, અને ભારતનો આયુર્વેદ, યોગ અને નેચરોપેથી, યુનાની, સિદ્ધ, સોવા રિગ્પા અને હોમિયોપેથી (આયુષ) ક્ષેત્ર $43.4 બિલિયનનો છે.

આ વિસ્તરણ આરોગ્યસંભાળ ફિલસૂફીમાં મૂળભૂત પરિવર્તનને પ્રતિબિંબિત કરે છે – પ્રતિક્રિયાશીલ સારવાર મોડેલોથી સક્રિય, નિવારક અભિગમો તરફ જે ફક્ત લક્ષણોને બદલે મૂળ કારણો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

ભારતનું આયુર્વેદિક પરિવર્તન

ભારતના પરંપરાગત દવા ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન આવ્યું છે. 92,000થી વધુ સૂક્ષ્મ, નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોનો સમાવેશ થતો આયુષ ઉદ્યોગ એક દાયકા કરતાં પણ ઓછા સમયમાં લગભગ આઠ ગણો વિસ્તર્યો છે. ઉત્પાદન ક્ષેત્રની આવક 2014-15માં ₹21,697 કરોડથી વધીને હાલમાં ₹1.37 લાખ કરોડથી વધુ થઈ ગઈ છે, જ્યારે સેવા ક્ષેત્રે ₹1.67 લાખ કરોડની આવક ઉભી કરી છે.

ભારત હવે 150થી વધુ દેશોમાં 1.54 અબજ ડોલરના મૂલ્યના આયુષ અને હર્બલ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરે છે, અને ઘણા દેશોમાં આયુર્વેદને દવા પદ્ધતિ તરીકે ઔપચારિક માન્યતા મળી રહી છે. આ વૈશ્વિક મંચ પર આર્થિક અસર અને સોફ્ટ પાવર એમ બંનેનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

રાષ્ટ્રીય નમૂના સર્વેક્ષણ કાર્યાલય (2022-23) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા આયુષ પરના પ્રથમ વ્યાપક સર્વેક્ષણમાં લગભગ સાર્વત્રિક જાગૃતિ રજૂ કરવામાં આવી છે – ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં 95 ટકા અને શહેરી કેન્દ્રોમાં 96 ટકા. ગયા વર્ષે અડધાથી વધુ વસ્તીએ આયુષ પ્રણાલીનો ઉપયોગ કર્યો હોવાનું નોંધાયું હતું, અને આયુર્વેદ કાયાકલ્પ અને નિવારક સંભાળ માટે પસંદગીના વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે.

વૈજ્ઞાનિક માન્યતા, વૈશ્વિક વિસ્તરણ

ભારતે ઓલ ઈન્ડિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ આયુર્વેદ, ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટીચિંગ એન્ડ રિસર્ચ ઇન આયુર્વેદ, નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ આયુર્વેદ અને સેન્ટ્રલ કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઇન આયુર્વેદિક સાયન્સ સહિત અનેક સંસ્થાઓ દ્વારા સંશોધનમાં નોંધપાત્ર રોકાણ કર્યું છે.

આ સંસ્થાઓ ક્લિનિકલ માન્યતા, દવા માનકીકરણ અને પરંપરાગત જ્ઞાનને આધુનિક તબીબી પદ્ધતિઓ સાથે જોડતા સંકલિત સંભાળ મોડેલો વિકસાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

આયુષ મંત્રાલયની આંતરરાષ્ટ્રીય સહકાર યોજના દ્વારા ભારતની વૈશ્વિક આયુર્વેદ પહોંચ અભૂતપૂર્વ સ્તરે પહોંચી છે. ભારતે 25 દ્વિપક્ષીય કરારો અને 52 સંસ્થાકીય ભાગીદારી પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે, 39 દેશોમાં 43 આયુષ માહિતી કોષો સ્થાપિત કર્યા છે અને વિદેશી યુનિવર્સિટીઓમાં 15 શૈક્ષણિક વિભાગો સ્થાપિત કર્યા છે.

ભારતમાં WHO ગ્લોબલ સેન્ટર ફોર ટ્રેડિશનલ મેડિસિનની સ્થાપના એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ છે. ભારત સરકાર દ્વારા સમર્થિત, આ સેન્ટરનો ઉદ્દેશ્ય આધુનિક વિજ્ઞાન, ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય અને કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા સહિત ઉભરતી તકનીકો દ્વારા પરંપરાગત દવાની સંભાવનાનો ઉપયોગ કરવાનો છે.

પરંપરાગત દવામાં કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા (AI)ના એકીકરણ પર વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન દ્વારા તાજેતરના પ્રકાશનમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું છે કે કેવી રીતે અદ્યતન તકનીકો ડાયગ્નોસ્ટિક માન્યતાને મજબૂત બનાવી શકે છે, મોટા ડેટા વિશ્લેષણને સક્ષમ કરી શકે છે અને આયુર્વેદ તેમજ સંબંધિત પ્રણાલીઓમાં આગાહીત્મક સંભાળ પ્રણાલીઓને સુધારી શકે છે.

આયુર્વેદ જન-જન માટે, પૃથ્વીના કલ્યાણ માટે

આયુર્વેદનું મુખ્ય દર્શન – શરીર અને મન, માનવ અને પ્રકૃતિ, વપરાશ અને સંરક્ષણ વચ્ચે સંતુલન – સમકાલીન પડકારો માટે સંબંધિત ઉકેલો પ્રદાન કરે છે. જેમ જેમ વિશ્વ જીવનશૈલીના રોગો અને જળવાયુ પરિવર્તન સાથે ઝઝૂમી રહ્યું છે, તેમ આયુર્વેદ એક માળખું પ્રદાન કરે છે જે વ્યક્તિગત અને પૃથ્વીના સ્વાસ્થ્ય બંનેને સંબોધવા સક્ષમ છે.

ભારત વૈશ્વિક સ્તરે પરંપરાગત દવાને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવાના પ્રયાસોનું નેતૃત્વ કરી રહ્યું છે. આ અભિગમ નિવારક, સસ્તું, સમાવિષ્ટ અને ટકાઉ આરોગ્ય સંભાળ પર ભાર મૂકે છે. આયુર્વેદ માત્ર એક તબીબી પ્રણાલી જ નહીં, પરંતુ એક સુખાકારી ચળવળનું પણ પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જે પરંપરાગત જ્ઞાનને સમકાલીન જરૂરિયાતો સાથે સાંકળે છે.

પ્રાચીન જ્ઞાનનું આધુનિક વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી સાથે સંકલન પરંપરાગત તબીબી પ્રણાલીઓને વૈશ્વિક આરોગ્ય સ્થાપત્યમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવવા દે છે. આ વર્ષે, આયુર્વેદ દિવસ પારંપરિક જ્ઞાન પ્રણાલીઓની ક્ષમતાની યાદ અપાવે છે, જે લોકો અને આપણી પૃથ્વીના સંદર્ભમાં એક અધિક સંતુલિત અને સ્થાયી ભવિષ્યમાં યોગદાન આપી શકે છે.