દિલ્હી બ્લાસ્ટ મામલે તૂર્કિયેના અંકારા શહેરનું કનેક્શન સામે આવ્યું
તુર્કીના પાક. તરફી વલણથી સંબંધોમાં ખટાશ, પણ ભૂકંપમાં ‘ઓપરેશન દોસ્ત’થી ભારત બન્યું સાચો મિત્ર
(એજન્સી)નવી દિલ્હી, લાલ કિલ્લા પાસે થયેલા બ્લાસ્ટ કેસની તપાસમાં હવે સંભવિત તૂર્કિયે કનેક્શન સામે આવ્યું છે. સૂત્રોના જણાવ્યા પ્રમાણે ધરપકડ કરાયેલા ડોક્ટર મોડ્યુલના બે સભ્યો ડૉ. ઉમર અને ડૉ. મુજમ્મિલના પાસપોર્ટથી એ ખુલાસો થયો છે કે, બંને ટેલિગ્રામ ગ્રુપમાં જોડાયા બાદ તરત જ તૂર્કિયેના પ્રવાસે ગયા હતા. એજન્સીઓને શંકા છે કે આ પ્રવાસ આતંકવાદી સંગઠન જૈશ-એ-મોહમ્મદના નેટવર્ક સાથે સબંધિત હોય શકે છે. Conspiracy to blow Delhi was hatched in Turkey. Umar and Muzammil both visited Turkey
સૂત્રોએ જણાવ્યું કે, તૂર્કિયેથી પરત ફર્યા પછી બંને ડોક્ટરોએ દેશના અલગ-અલગ ભાગોમાં એક્ટિવ થવાની યોજના બનાવી હતી. જૈશ હેન્ડલરે મોડ્યુલના સભ્યોને દેશભરમાં ફેલાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો જેથી કોઈ એક જ સ્થાન પર ફોકસ ન બને. આ નિર્દેશ બાદ તેઓએ ફરીદાબાદ, સહારનપુર અને અન્ય સ્થળોને પસંદ કર્યા. તપાસ એજન્સીઓને શંકા છે કે, બંનેને તૂર્કિયે પ્રવાસ દરમિયાન જ ઓપરેશન સાથે સંબંધિત નિર્દેશ મળ્યા હતા. Delhi Blast Suspects Had Travelled to Turkey Before Attack
- તુર્કી સ્થિત હેન્ડલર: કાર વિસ્ફોટનો મુખ્ય શંકાસ્પદ ડો. ઉમર મોહમ્મદ, ‘ઉકાસા’ કોડનેમ વાપરી રહેલા એક હેન્ડલરના સંપર્કમાં હોવાનું જણાવાયું છે, જે અંકારા, તુર્કીથી કાર્યરત હોવાનું મનાય છે.
- તુર્કીની મુસાફરી: તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે ઉમર અને તેના મોડ્યુલના અન્ય વ્યક્તિઓ માર્ચ ૨૦૨૨ માં અંકારા ગયા હતા. સત્તાવાળાઓને શંકા છે કે આ મુસાફરી દરમિયાન, તેઓ જૈશ-એ-મોહમ્મદ (JeM) ના હેન્ડલરને મળ્યા હતા અને ભારતમાં ગુપ્ત સેલ સ્થાપવા માટે કટ્ટરપંથી બનાવવામાં આવ્યા હતા અને સૂચના આપવામાં આવી હતી.
- સંચાર: શંકાસ્પદોએ તેમના હેન્ડલર્સ સાથે વાતચીત કરવા અને ડિજિટલ ફૂટપ્રિન્ટ ટાળવા માટે સેશન એપ અને ટેલિગ્રામ જેવા એન્ક્રિપ્ટેડ મેસેજિંગ પ્લેટફોર્મનો કથિત રૂપે ઉપયોગ કર્યો હતો.
- જૈશ-એ-મોહમ્મદ (JeM) મોડ્યુલ: નેશનલ ઇન્વેસ્ટિગેશન એજન્સી (NIA), જેણે આ કેસ સંભાળ્યો છે, તેને શંકા છે કે આ મોડ્યુલ પાકિસ્તાન સ્થિત આતંકવાદી જૂથ જૈશ-એ-મોહમ્મદ સાથે જોડાયેલું છે, જેમાં તુર્કી કનેક્શન એક વ્યાપક કાવતરાનો ભાગ છે.
- સત્તાવાર પ્રતિભાવ: તુર્કીના વિદેશ મંત્રાલયે વિસ્ફોટ પર દુઃખ વ્યક્ત કર્યું હતું અને આવી પ્રવૃત્તિઓમાં કોઈપણ ભૂમિકાનો ઇનકાર કર્યો હતો, અને આતંકવાદના તમામ સ્વરૂપો સામે તેના વલણને પુનરાવર્તિત કર્યું હતું. ભારતીય નેશનલ ઇન્વેસ્ટિગેશન એજન્સી (NIA) એ સામે આવેલી વિગતોની ચકાસણી કરવા માટે સહકાર મેળવવા માટે નવી દિલ્હીમાં તુર્કી દૂતાવાસનો સંપર્ક કર્યો છે.
વર્તમાન સંબંધો: રાજકીય ખટાશ અને આર્થિક જોડાણ
ભારત અને તુર્કી વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોનો મુખ્ય મુદ્દો તુર્કીનું પાકિસ્તાન તરફી વલણ છે. તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ રેસેપ તૈયપ એર્દોગન દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર વારંવાર કાશ્મીર મુદ્દે પાકિસ્તાનનું સમર્થન કરવામાં આવે છે. તાજેતરમાં, પાકિસ્તાનને સૈન્ય ડ્રોન સહિતના શસ્ત્રો પૂરા પાડવાના અહેવાલોથી ભારતે ગંભીર વાંધો ઉઠાવ્યો છે, જેના કારણે સંબંધોમાં તણાવ વધ્યો છે.
ભારતનું વલણ: તુર્કીના આ વલણના જવાબમાં ભારતે કડક પગલાં લીધાં છે:
- ભારત સરકારે બાંધકામ, મેટ્રો રેલ અને આઇટી સહિતના ક્ષેત્રોમાં સક્રિય તુર્કીની કંપનીઓ સાથેના તમામ કરારોની સમીક્ષા શરૂ કરી દીધી છે.
- 2023માં ભારતે તુર્કી સાથેનો એક મોટો $2.6 બિલિયનનો નૌકાદળ કરાર રદ કર્યો હતો.
- ભારતે તુર્કીના વિરોધી દેશો, જેમ કે ગ્રીસ, આર્મેનિયા અને સાયપ્રસ સાથે પોતાના વ્યૂહાત્મક સંબંધોને મજબૂત કર્યા છે.
આર્થિક સંબંધો: રાજકીય તણાવ છતાં આર્થિક સંબંધો હજુ પણ મજબૂત છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં ભારત અને તુર્કી વચ્ચેનો દ્વિપક્ષીય વેપાર લગભગ $10.4 બિલિયન સુધી પહોંચ્યો હતો, જેમાં ભારત વેપાર સરપ્લસ ધરાવે છે. તુર્કી માટે ભારત પાકિસ્તાન કરતાં અનેક ગણું મોટું વ્યાપાર બજાર છે.
ભારતે તુર્કીને ક્યારે મદદ કરી? ‘ઓપરેશન દોસ્ત’
ફેબ્રુઆરી 2023, ઘટના: દક્ષિણ-પૂર્વ તુર્કી અને સીરિયામાં આવેલા વિનાશક 7.8 તીવ્રતાના ભૂકંપ બાદ.
મદદનું મિશન: ભારતે આ બચાવ અને રાહત કાર્યને ‘ઓપરેશન દોસ્ત’ (Operation Dost) નામ આપ્યું હતું. આ ઓપરેશન દુનિયાભરમાં ભારતની માનવીય સંવેદનશીલતાના પ્રતીક તરીકે વખણાયું હતું.
