વિદેશમાં અભ્યાસ કરતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા ૧૮.૮૨ લાખને પાર: અમેરિકામાં 2.55 લાખ

નવી દિલ્હી,  દેશના ૧૮.૮૨ લાખથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ હાલમાં વિદેશમાં અભ્યાસ કરી રહ્યા છે, જેમાંથી સૌથી વધુ સંખ્યા UAE (૨.૫૩ લાખ), કેનેડા (૪.૨૭ લાખ), US (૨.૫૫ લાખ), ઓસ્ટ્રેલિયા (૧.૯૬ લાખ), અને UK (૧.૭૩ લાખ) માં છે. ગુરુવારે સંસદમાં આ માહિતી આપવામાં આવી હતી.

રાજ્યસભામાં વિદેશ રાજ્ય મંત્રી કીર્તિ વર્ધન સિંહે એક લેખિત જવાબમાં આ આંકડા રજૂ કર્યા હતા. આ ડેટા દર્શાવે છે કે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ૧૫૩ દેશોમાં ફેલાયેલા છે, જેમાં મુખ્ય શિક્ષણ કેન્દ્રોથી લઈને આર્મેનિયા, જ્યોર્જિયા, કિર્ગિઝસ્તાન અને સાયપ્રસ જેવા નાના સ્થળોનો પણ સમાવેશ થાય છે, જ્યાં સેંકડો ભારતીય મેડિકલ ઉમેદવારો અભ્યાસ કરી રહ્યા છે.

વિદ્યાર્થીઓના દેશનિકાલ અને પ્રવેશ નકારવા અંગેના આંકડા

મંત્રાલયે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં વિવિધ દેશો દ્વારા દેશનિકાલ કરાયેલા અથવા પ્રવેશ નકારવામાં આવેલા વિદ્યાર્થીઓના દેશવાર આંકડા પણ જાહેર કર્યા હતા:

• યુકે (UK): ૧૭૦ વિદ્યાર્થીઓનો દેશનિકાલ કર્યો.

• યુએસ (US): ૪૫ વિદ્યાર્થીઓનો દેશનિકાલ અને ૬૨ ને પ્રવેશ નકાર્યો.

• ઓસ્ટ્રેલિયા: ૧૧૪ વિદ્યાર્થીઓનો દેશનિકાલ કર્યો.

• અન્ય દેશો: રશિયા (૮૨), યુક્રેન (૧૩), જ્યોર્જિયા (૧૭), ફિનલેન્ડ (૫), અને ઇજિપ્ત (૨) માં પણ દેશનિકાલ કરાયો હતો.

• કિર્ગિઝસ્તાને ૧૧ વિદ્યાર્થીઓને પ્રવેશ નકાર્યો હતો, જોકે ત્યાંથી કોઈ દેશનિકાલ નોંધાયો નહોતો.

દેશનિકાલના મુખ્ય કારણો

મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે દેશનિકાલ મુખ્યત્વે વિઝા નિયમોના ઉલ્લંઘનને કારણે થાય છે, જેમાં ગેરકાયદેસર નોકરી કરવી, અનધિકૃત વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓમાં જોડાવું, ફરજિયાત નાણાકીય બેલેન્સ જાળવવામાં નિષ્ફળતા, યુનિવર્સિટીની ફી ન ચૂકવવી, ઓછી હાજરી, અથવા શૈક્ષણિક કાર્યક્રમોમાંથી ખસી જવું શામેલ છે.

કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને અધૂરા પ્રવેશ દસ્તાવેજો, યુનિવર્સિટીના પ્રવેશની આવશ્યકતાઓને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળતા, અથવા તેમના પસંદ કરેલા અભ્યાસક્રમો વિશેના મૂળભૂત પ્રશ્નોના જવાબ આપવામાં અસમર્થતાને કારણે પ્રવેશ નકારવામાં આવ્યો હતો.

વિદેશમાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓના હિતોનું રક્ષણ

મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે વિદેશ મંત્રાલય (MEA) વિદેશમાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓના હિતોની સુરક્ષાને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપે છે.

• વિદેશમાં ભારતીય મિશન્સ વિદ્યાર્થીઓ સાથે નિયમિત સંપર્ક જાળવી રાખે છે, યુનિવર્સિટીઓમાં વાર્તાલાપનું આયોજન કરે છે, અને છેતરપિંડી અથવા બિન-માન્યતા પ્રાપ્ત અભ્યાસક્રમો સામે ચેતવણી આપતી સલાહ-સૂચનો (Advisories) જારી કરે છે.

• મંત્રાલયે તાજિકિસ્તાન, સુરીનામ, ફિનલેન્ડ, લાતવિયા, ઇજિપ્ત, કેનેડા, ચીન, માલ્ટા, આયર્લેન્ડ, ઉઝબેકિસ્તાન અને અન્ય દેશોમાં ગેરમાર્ગે દોરતા વિદેશી શૈક્ષણિક અભ્યાસક્રમોથી ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને સુરક્ષિત રાખવા માટે જારી કરેલી સલાહ-સૂચનો પણ જવાબમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી.

સહાય અને સંકટ સમયના ઓપરેશન્સ

જવાબમાં MADAD પોર્ટલ રજિસ્ટ્રેશન, ૨૪×૭ હેલ્પલાઇન, ઓપન હાઉસ, ઇમેઇલ અને સોશિયલ મીડિયા દ્વારા આઉટરીચ, તેમજ સંકટમાં ફસાયેલા વિદ્યાર્થીઓને મદદ કરવા માટે ભારતીય સમુદાય કલ્યાણ ભંડોળ (Indian Community Welfare Fund) નો ઉપયોગ જેવી વ્યવસ્થાઓનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.

મંત્રાલયે વિદેશમાં કટોકટી દરમિયાન ભારતીય નાગરિકો, ખાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓની સલામતી માટેની તેની પ્રતિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરવા માટે તાજેતરના સ્થળાંતર પ્રયાસોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો — જેમાં ઓપરેશન ગંગા (યુક્રેન), ઓપરેશન કાવેરી (સુદાન), ઓપરેશન અજય (ઇઝરાયેલ), ઓપરેશન દેવી શક્તિ (અફઘાનિસ્તાન), અને ઓપરેશન સિંધુ (ઇઝરાયેલ અને ઇરાન) શામેલ છે.