દીકરીનો પિતાની મિલકત પર હક્ક ક્યારેય ખતમ થતો નથી: ગુજરાત હાઈકોર્ટનો ચુકાદો

પિતાની હયાતીમાં પુત્રીએ ભાગ જતો કર્યો હતોઃ મૃત્યુ બાદ હક માંગ્યોઃ દાવો જતો કર્યો હોય છતાં વારસાઈની જમીનમાંથી પુત્રીનો હક રદ થતો નથી

અમદાવાદ: ગુજરાત હાઈકોર્ટે પિતાની વારસાગત સંપત્તિમાં પુત્રીના અધિકારોને લઈને એક અત્યંત મહત્વનો ચુકાદો આપ્યો છે. અદાલતે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે, જ્યાં સુધી પુત્રી પોતે સ્વૈચ્છિક રીતે પોતાના હિસ્સાનો ત્યાગ ન કરે, ત્યાં સુધી પિતાની મિલકતમાં તેના હક્કનો અંત આવતો નથી.

શું છે સમગ્ર મામલો?

આ કેસ અમદાવાદના ચેનપુર ગામની વારસાગત ખેતીની જમીન સાથે જોડાયેલો છે. એક પુત્રીએ તેના પિતાની મિલકતમાં પોતાના આઠમા ભાગના હિસ્સા માટે દાવો કર્યો હતો. અગાઉ ટ્રાયલ કોર્ટે ‘ઘણો સમય વીતી ગયો છે’ તેમ કહીને પુત્રીનો દાવો રદ કર્યો હતો, જેને હાઈકોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો.

હાઈકોર્ટનું અવલોકન અને ચુકાદો

જસ્ટિસ એ.વાય. કોગજે અને જસ્ટિસ જે.એલ. ઓડેદરાની ખંડપીઠે આ મામલે સુનાવણી કરતા ટ્રાયલ કોર્ટના નિર્ણયને રદબાતલ ઠેરવ્યો છે. હાઈકોર્ટે મહત્વના મુદ્દાઓ નોંધ્યા:

• હક્કનો ત્યાગ: પુત્રીનો મિલકત પરનો અધિકાર અબાધિત છે, સિવાય કે તે જાતે હક્ક જતો કરે.

• સમયમર્યાદાનો બાધ: માત્ર દાવો મોડો દાખલ થયો હોવાના કારણે તેને પ્રારંભિક તબક્કે ફગાવી શકાય નહીં.

• પુરાવાનું મહત્વ: પુત્રીને મિલકતમાંથી બાકાત રાખવાની જાણ ક્યારે થઈ તે પુરાવા તપાસ્યા વિના નક્કી ન થઈ શકે.

પરિવારની ઈચ્છા વિરુદ્ધ લગ્ન અને મિલકતમાંથી બાકાત

અરજદાર પુત્રીના જણાવ્યા અનુસાર, તેણે પરિવારની મરજી વિરુદ્ધ આંતરજ્ઞાતિય લગ્ન કર્યા હોવાથી પરિવારે સંબંધો તોડી નાખ્યા હતા.

• ૧૯૮૬માં પિતાના નિધન બાદ, ૧૯૮૭માં ભાઈઓએ રેવન્યુ રેકર્ડમાં બહેનનું નામ બાકાત રાખીને માત્ર પોતાના જ નામ ચડાવી દીધા હતા.

• પુત્રીને આ છેતરપિંડીની જાણ ૨૦૧૮માં થઈ, જ્યારે ભાઈઓએ જમીનનો અમુક હિસ્સો વેચી દીધો અને બાકીની જમીન વેચવાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા.

ટ્રાયલ કોર્ટની ભૂલ સુધારી

અરજદાર પક્ષે દલીલ કરી હતી કે અમદાવાદ ગ્રામ્ય કોર્ટના સિવિલ જજે કોઈ પણ ટ્રાયલ ચલાવ્યા વિના એકતરફી રીતે દાવો ફગાવી દીધો હતો. હાઈકોર્ટે હવે આ દાવાને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો અને શક્ય તેટલી ઝડપથી તેનો નિકાલ લાવવાનો આદેશ આપ્યો છે.

કોર્ટની ટિપ્પણી: હિન્દુ ઉત્તરાધિકારી અધિનિયમ હેઠળ પુત્રીનો મિલકતમાં સહભાગી (Coparcener) તરીકેનો હક્ક કાયદેસર રીતે માન્ય છે.

આ ચુકાદાની મહત્વની અસરો:

• પિતાની મિલકતમાં દીકરીઓને મળતા સમાન અધિકારને વધુ મજબૂતી મળી છે.

• ભાઈઓ દ્વારા બહેનનું નામ છુપાવીને કરવામાં આવતા જમીન સોદાઓ પર લગામ આવશે.

• લગ્ન પછી કે અન્ય કોઈ પણ સંજોગોમાં દીકરીનો હક્ક અકબંધ રહે છે તે કાયદેસર રીતે સ્થાપિત થયું છે.