સ્ટીફન હોકિંગ ૨૧મી સદીના વિજ્ઞાની જેમણે વિશ્વને બ્લેકહોલ થીયરીની સમજણ આપી

સ્ટીફન હોકીંગનું નામ સાંભળીને ઘણા લોકો બ્લેક હોલ, બ્રહ્માંડ અને સમય વિશે વિચારે છે. ૨૧મી સદીના તેઓ એવા વૈજ્ઞાનિક રહ્યા કે જેમણે દુનિયાની સામે ચોંકાવનારું સંશોધન કર્યું છે. તેમની શારીરિક મર્યાદાઓ હોવા છતાં, તેમણે સૈદ્ધાંતિક, ભૌતિકશાસ્ત્રી, બ્રહ્માંડશાસ્ત્રી અને લેખક તરીકે વિશ્વને ઉત્તમ સંશોધન આપ્યું છે. તેમણે બ્લેક હોલ અને બ્રહ્માંડ અને સમય વચ્ચેના સંબંધ પર વિશેષ કામ કર્યું છે. ૮ જાન્યુઆરી તેમના સમયના વિશ્વના સૌથી પ્રખ્યાત વૈજ્ઞાનિકનો જન્મદિવસ છે. તેમણે સાબિત કર્યું કે બ્લેક હોલ પણ ઉત્સર્જિત કરી શકે છે તેમાંથી નીકળતા વિશેષ રેડિયેશનને પણ હોકિંગ રેડિયેશન નામ આપવામાં આવ્યું છે. ૧૯૪૨માં ઓક્સફોર્ડમાં જન્મેલા હોકિંગના પિતા રિસર્ચ બાયોલોજિસ્ટ હતા અને જર્મનીના બોમ્બમારાથી બચવા માટે લંડનથી ઓક્સફોર્ડ આવીને વસી ગયા હતા.

હોકિંગનું સૌથી મોટું યોગદાન બ્લેક હોલ્સનું ક્ષેત્ર છે. જાે કે, બ્લેક હોલનો ખ્યાલ વર્ષ ૧૯૧૫માં આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈને આપ્યો હતો. સાપેક્ષતાના સિદ્ધાંત દ્વારા, તેમણે કેટલાક સમીકરણો આપ્યા હતા જે ખાસ સંજાેગો અને સ્થળોએ નિષ્ફળ જાય છે. બ્લેક હોલની અંદર આવી જગ્યાને એકલતા કહેવામાં આવે છે. અહીં ભૌતિકશાસ્ત્રના તમામ નિયમો અર્થહીન બની જાય છે.

હોકિંગે કહ્યું કે બ્લેક હોલ ક્યારેય નાનું ન હોઈ શકે, ખાસ કરીને તેની ગોળાકાર સીમા, જેને ઘટના ક્ષિતિજ કહેવામાં આવે છે, તે ક્યારેય ઘટતું નથી. પરંતુ હોકિંગે આગળ વધીને કહ્યું કે બ્લેક હોલને નાના બ્લેક હોલમાં વહેંચી શકાય નહીં. તેણે કહ્યું હતું કે બે બ્લેક હોલ ટકરાશે તો પણ આવું નહી થાય. હોકિંગે મિની બ્લેક હોલની થિયરી પણ આપી હતી. એવું કહેવાય છેકે બ્લેક હોલ કોઈ કિરણોત્સર્ગનું ઉત્સર્જન કરતું નથી, અને રેડિયેશન વિના કોઈ એન્ટ્રોપી અથવા ડિસઓર્ડર હોઈ શકે નહીં.

પરંતુ હોકિંગે પ્રથમ વખત બતાવ્યું કે જાે ક્વોન્ટમ મિકેનિક્સનો સમાવેશ કરવામાં આવે, તો તે બતાવી શકાય છે કે બ્લેક હોલ સંપૂર્ણપણે કાળા નથી, પરંતુ તે બહાર કાઢે છે.
૪ વર્ષ પહેલાં ૧૪ માર્ચ ૨૦૧૮ના રોજ લાંબી બિમારીથી પિડાઈને નિધન પામનાર સ્ટીફન ભૌતિક વૈજ્ઞાનિક અને લેખક હતા. તેઓ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી સાથે જાેડાયેલા હતા. ૧૯૭૯ અને ૨૦૦૯ દરમિયાન તેઓ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં લુકાસિયન પ્રોફેસર ઓફ મેથેમેટિક્સ રહ્યા હતા. સ્ટીફન હોકિંગ તેમના વિજ્ઞાન પુસ્તક અ બ્રિફ હિસ્ટરી ઓફ ટાઈમ માટે અત્યંત પ્રખ્યાત બન્યા હતા.

અવકાશમાં કણો સતત ઉત્પન્ન થાય છે અને એકબીજા સાથે અથડાય છે. આમાંથી એક કણ છે અને બીજું એન્ટિપાર્ટિકલ છે. આમાંથી એક કણમાં સકારાત્મક ઉર્જા હોય છે અને બીજામાં નકારાત્મક ઊર્જા હોય છે. આ સ્થિતિમાં નવી ઉર્જા ઉત્પન્ન થતી નથી. કારણ કે આ બે કણો એકબીજાને એટલી ઝડપથી ખતમ કરી નાંખે છે કે તેઓ શોધી શકતા નથી. તેથી જ તેમને વચ્ર્યુઅલ કણો અથવા વચ્ર્યુઅલ કણો કહેવામાં આવે છે.

હોકિંગે સૂચવ્યું હતું કે જાે આ વચ્ર્યુઅલ કણો બ્લેક હોલની નજીક બનાવવામાં આવ્યા હોય તો તે વાસ્તવિક હોઈ શકે છે. તેમણે એવી સંભાવના વ્યક્ત કરી હતી કે જાે આ બેમાંથી એક કણો બ્લેક હોલની અંદર જાય તો બીજાે એકલો પડી જાય. અને તે અવકાશમાં હશે. જાે બ્લેક હોલમાં નકારાત્મક ઉર્જા ધરાવતો કણ હશે તો તેની કુલ ઉર્જા ઘટશે અને તેનાથી તેનું વજન ઘટશે અને બીજાે કણ સકારાત્મક ઉર્જા સાથે અવકાશમાં જશે. સ્ટીફન હોકિંગે બ્લેક હોલ વિશે જણાવ્યું હતું કે તે વાસ્તવમાં ઉત્સર્જન કરી શકે છે.

તેનું પરિણામ એ આવશે કે ઊર્જા બ્લેક હોલમાંથી બહાર આવશે. આ ઊર્જાને હવે હોકિંગ રેડિયેશન કહેવામાં આવે છે. જાે કે, આ રેડિયેશન સતત ઘટી રહ્યું છે. આ થિયરી દ્વારા હોકિંગે પોતાની જાતને ખોટી સાબિત કરી હતી. એટલે કે બ્લેક હોલનું કદ ઘટાડી શકાય છે. આનો અર્થ એ પણ થઈ શકે છે કે ધીમે ધીમે બ્લેક હોલ અદૃશ્ય થઈ જશે અને જાે આવું થશે તો તે બિલકુલ બ્લેક હોલ નહીં હોય. એકંદરે, હોકિંગના મતે, કાળા છિદ્રોના રેડિયેશનને સૂક્ષ્મ કણો દ્વારા સમજાવી શકાય છે. બ્લેક હોલની સીમા પર સકારાત્મક અને નકારાત્મક કણોની જાેડી અલગ પડે છે, જેને સામાન્ય રીતે અલગ કરી શકાતી નથી. હોકિંગે ૧૯૭૪માં આ વિચાર પર કામ કર્યું હતું અને આ રેડિયેશનને હોકિંગ રેડિયેશન અથવા હોકિંગ બેકનસ્ટેઈન રેડિયેશન કહેવામાં આવે છે.

સ્ટીફન હોકિંગ એક એવા વૈજ્ઞાનિક છે જેમણે આધુનિક વિશ્વમાં ઈશ્વરની શક્તિને નકારી કાઢી હતી. આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન પછી સ્ટીફન હોકિંગ વૈજ્ઞાનિક તરીકે વિશ્વભરના લોકોના હૃદયમાં પોતાની છાપ બનાવવામાં સક્ષમ હતા. ૨૧ વર્ષની ઉંમરે તેમને મોટર ન્યુરોન નામનો રોગ થયો હતો. એવું લાગતું હતું કે તે પીએચડી પૂર્ણ કરી શકશે નહીં, પરંતુ તમામ અટકળોને ખોટી સાબિત કરી તેઓ ૫૫ વર્ષ સુધી જીવ્યા હતા.