ગુજરાત હવે એક અનોખું રાજ્ય છે – જ્યાં સિંહ અને વાઘ બંનેનું કુદરતી નિવાસસ્થાન છે
નવી દિલ્હી, ૩૩ વર્ષની લાંબી રાહ જોયા પછી, ગુજરાતને ફરી એકવાર ભારતના ટાઇગર મેપ પર સત્તાવાર રીતે સ્થાન મળ્યું છે. રાષ્ટ્રીય વાઘ સંરક્ષણ સત્તામંડળ એ રતનમહાલ અભયારણ્યમાં વાઘની હાજરીની પુષ્ટિ કરી છે અને આગામી ૨૦૨૬ વાઘ ગણતરીમાં રાજ્યનો સમાવેશ કરવાનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો છે. ગુજરાતના વન્યજીવ ઇતિહાસમાં લાંબા સમય બાદ એક ઐતિહાસિક સિદ્ધિ નોંધાઈ છે.
નેશનલ ટાઇગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી દ્વારા ગુજરાતને સત્તાવાર રીતે ટાઇગર સ્ટેટ જાહેર કરવામાં આવ્યું છે. છેલ્લા ૩૩ વર્ષથી વાઘની ગેરહાજરી બાદ આ દરજ્જો પરત મળતા પર્યાવરણ પ્રેમીઓમાં ભારે ઉત્સાહ છે. દાહોદ જિલ્લાના રતનમહાલ વન્યજીવ અભયારણ્યમાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી એક સાડા ચાર વર્ષનો નર વાઘ કાયમી ધોરણે સ્થાયી થયો છે. વાઘની સતત હાજરી અને તેના અનુકૂળ રહેઠાણને ધ્યાને રાખીને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા આ મહત્વપૂર્ણ જાહેરાત કરવામાં આવી છે.
🌿✨ ગુજરાતના વન્યજીવન ઇતિહાસમાં ઐતિહાસિક ક્ષણ
તમારા ખુલ્લા ટૅબમાં દર્શાવેલી માહિતી મુજબ, ગુજરાતને ૩૩ વર્ષ બાદ ફરીથી ભારતના “ટાઈગર સ્ટેટ” તરીકે માન્યતા મળી છે.
મુખ્ય મુદ્દાઓ
- 🐅 રતનમહાલ અભયારણ્યમાં વાઘની હાજરી
- સાડા ચાર વર્ષનો નર વાઘ છેલ્લા ૧૦ મહિનાથી સતત અહીં સ્થાયી થયો છે.
- ફોટોગ્રાફિક પુરાવા અને કેમેરા-ટ્રેપ ફૂટેજથી તેની હાજરીની પુષ્ટિ થઈ છે.
- 🏞️ ગુજરાતનો વાઘ ઇતિહાસ
- છેલ્લી સત્તાવાર ગણતરી ૧૯૮૯માં થઈ હતી, પરંતુ વાઘ દેખાયો નહોતો.
- ૧૯૯૨થી ગુજરાતને વાઘ ગણતરીમાંથી બહાર રાખવામાં આવ્યું હતું.
- ૨૦૧૯માં એક વાઘ દેખાયો હતો, પરંતુ માત્ર ૧૫ દિવસ જીવ્યો.
- 🦁 સિંહોની ભૂમિમાંથી વાઘનું સ્વાગત
- ગુજરાત એશિયાટિક સિંહનું એકમાત્ર કુદરતી નિવાસસ્થાન છે.
- ગીર, ગીરનાર, પાણિયા, મિતીયાળા જેવા અભયારણ્યો સિંહ માટે જાણીતા છે.
- હવે વાઘની ગર્જના પણ ગુજરાતના જંગલોમાં સંભળાશે.
- 📊 આગામી પગલાં
- 2026ની ઓલ ઇન્ડિયા ટાઈગર ગણતરીમાં ગુજરાતનો સમાવેશ થશે.
- વાઘને રેડિયો કોલરથી ટેગ કરવામાં આવશે.
- અધિકારીઓ માદા વાઘની હાજરી માટે મધ્યપ્રદેશના અલીરાજપુરમાં સર્વેક્ષણ કરશે.
- રતનમહાલમાં શિકાર પ્રાણીઓની સંખ્યા વધારવા માટે મૂલ્યાંકન થશે.
ગુજરાત સિંહોની ભૂમિ તરીકે ઓળખાય છે. તે વિશ્વમાં એશિયાટિક સિંહનું એકમાત્ર કુદરતી નિવાસસ્થાન છે. ગુજરાતમાં પાંચ મુખ્ય સિંહ સંરક્ષિત વિસ્તારો છે, જેને ગીર અભયારણ્યનો ભાગ માનવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં પાંચ મુખ્ય કેન્દ્રો છે, ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, આ સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને -ખ્યાત વિસ્તાર છે.
ગીર વન્યજીવન અભયારણ્ય, આ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનની આસપાસનો એક મોટો વિસ્તાર છે. ગીરનાર વન્યજીવન અભયારણ્ય, આ સિંહોનું મુખ્ય નિવાસસ્થાન પણ છે.
પાણિયા વન્યજીવન અભયારણ્ય, ચાંચાઈ-પાણિયા તરીકે પણ ઓળખાય છે, જે અમરેલી જિલ્લામાં આવેલું છે. મિતીયાળા વન્યજીવન અભયારણ્ય, ગીરની નજીક સ્થિત છે અને સિંહ સ્થળાંતર કોરિડોર તરીકે સેવા આપે છે. દશકોથી, ગુજરાત વિશ્વભરમાં એશિયાઇ સિંહોના એકમાત્ર ઘર તરીકે જાણીતું હતું, પરંતુ હવે વાઘની ગર્જના તેના જંગલોમાં પણ ગુંજી ઉઠશે.
🌳 ચાલો હવે રતનમહાલ અભયારણ્ય વિશે વિગતવાર જાણીએ — કારણ કે આ જ સ્થળે ગુજરાતને ફરીથી “ટાઈગર સ્ટેટ” તરીકે ઓળખ અપાવનાર ઐતિહાસિક ઘટના બની છે.
📍 સ્થાન અને વિસ્તાર
- રતનમહાલ અભયારણ્ય દાહોદ જિલ્લામાં આવેલું છે, ગુજરાત-મધ્યપ્રદેશની સરહદ નજીક.
- આ વિસ્તાર પર્વતીય અને જંગલોથી ભરેલો છે, જે વાઘ જેવા મોટા શિકારી પ્રાણીઓ માટે અનુકૂળ છે.
🐾 પ્રાણીસંપત્તિ
- અહીં મુખ્યત્વે સ્લોથ બેર (અજગર), ચીતલ, નિલગાય, જંગલી સૂર, અને વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓ જોવા મળે છે.
- હવે સાડા ચાર વર્ષનો નર વાઘ અહીં સ્થાયી થયો છે, જે આ અભયારણ્યને નવા વન્યજીવન અધ્યાય સાથે જોડે છે.
- વાઘ માટે પૂરતા શિકાર પ્રાણીઓ — ખાસ કરીને હરણ અને અન્ય ખુરવાળા પ્રાણીઓ — ઉપલબ્ધ છે.
🌿 પર્યાવરણ અને જંગલ
- રતનમહાલનો વિસ્તાર ઘન જંગલો, પથ્થરીલા પર્વતો અને નદી-નાળાઓથી ભરેલો છે.
- આ પર્યાવરણ વાઘ માટે કુદરતી રહેઠાણ પૂરું પાડે છે.
🧭 પ્રવાસન માટેનું મહત્વ
- રતનમહાલ અભયારણ્ય કુદરતપ્રેમીઓ અને વન્યજીવન રસિકો માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર બની શકે છે.
- વાઘની હાજરીથી આ વિસ્તારનું પ્રવાસન મૂલ્ય વધશે, જેમ ગીર અભયારણ્ય સિંહો માટે વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે.
- સ્થાનિક આર્થિક વિકાસ અને પર્યાવરણ જાગૃતિ માટે પણ આ મહત્વપૂર્ણ છે.
👉 ગુજરાત હવે એક અનોખું રાજ્ય છે — જ્યાં સિંહ અને વાઘ બંનેનું કુદરતી નિવાસસ્થાન છે.
વન વિભાગ દ્વારા મેળવેલા ફોટોગ્રાફિક પુરાવા અને કેમેરા-ટ્રેપ ફૂટેજથી એવું માનવા લાગ્યા છે કે આ માત્ર સંયોગ નથી. આ વાઘે રતનમહાલના જંગલોને તેના ઘર તરીકે અપનાવ્યા છે. તેના આધારે, રાષ્ટ્રીય વાઘ સંરક્ષણ સત્તામંડળ એ ઓલ ઇન્ડિયા ટાઇગર એસ્ટિમેશન ૨૦૨૬ માં ગુજરાતના સમાવેશને મંજૂરી આપી છે. હવે ગુજરાત-મધ્ય-દેશ સરહદ પર સત્તાવાર કેમેરા-ટ્રેપ ગણતરી હાથ ધરવામાં આવશે.
ગુજરાતમાં વાઘનો ઇતિહાસ ઉતાર-ચઢાવથી ભરેલો રહ્યો છે. રાજ્યમાં છેલ્લી વાઘ ગણતરી ૧૯૮૯ માં હાથ ધરવામાં આવી હતી, જ્યારે અધિકારીઓને વાઘના પગના નિશાન મળ્યા હતા, પરંતુ કોઈ વાઘ દેખાયો ન હતો. આ પછી, ગુજરાતને ૧૯૯૨ ની વસ્તી ગણતરીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવ્યું હતું, અને રાજ્યએ ૅવાઘ રાજ્યૅ તરીકેનો દરજ્જો ગુમાવ્યો હતો. ૨૦૧૯ માં વાઘ દેખાયો ત્યારે આશાનું કિરણ દેખાયું હતું, પરંતુ કમનસીબે, તે ફક્ત ૧૫ દિવસ માટે જ બચી શકયો.
રતનમહલનો આ નવો મહેમાનૅ હવે સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ અને સલામત છે. ફવ્ઘ્ખ્ ના એક અધિકારીએ કહ્યું, 10 મહિના સુધી એક જ વિસ્તારમાં આ વાઘનો દ્રઢતા એ વાતનો પુરાવો છે કે ગુજરાતના જંગલો વાઘ માટે યોગ્ય છે. આ રાજ્ય માટે ગર્વની વાત છે.
