શ્વાનની ર૩ જાતિઓ પર ભારત સરકારે શા માટે પ્રતિબંધ મુકયો ?
પ્રતિકાત્મક
ભારત સરકાર દ્વારા પ્રસ્તાવિત કરાયેલો આ ર૩ શ્વાન જાતિઓ પરનો પ્રતિબંધ પ્રિવેન્શન ઓફ ક્રુઅલ્ટી ટુ એનલીમલ્સ એકટ, ૧૯૬૦ના દાયરામાં આવે છે.
આ અધિનીયમ સરકારને ક્રૂરતાને રોકવા અને પાલતુ પ્રાણીની જવાબદાર માલીકીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રાણીઓના સંવર્ધન, વેચાણ અને માલીકીનું નિયમન કરવાની સત્તા પણ આપે છે
તાજેતરમાં ભારત સરકારે એક એવો નિર્ણય લીધો છે. કે જેનાથી શ્વાન પ્રેમીઓની લાગણી દુબાઈ શકે રહયું છે. ભારત સરકારે ખતરનાક માનવામાં આવતી ર૩ જેટલી શ્વાનની જાતિના વેચાણ અને આયાત પર પ્રતીબંધનો પ્રસ્તાવ મુકયો છે. આ નિર્ણયથી પાલતું પ્રાણીઓના શોખીનો પ્રાણી અધિકાર કાર્યકર્તાઓ અને સામાન્ય લોકોમાં ચર્ચાઓ શરૂ થઈ છે. આ લેખમાં ચાલો આપણે આ સુચીત પ્રતીબંધ પાછળના કારણોનો અભ્યાસ કરીએ અને તેની અસરોને સમજીએ.
ભારત સરકાર દ્વારા પ્રસ્તાવીત પ્રતીબંધ પીટબુલ્સ, બુલડોગ્સ, રોટવેઈલર્સ ડોબરમેન પીનશર્સ અને તેમની આક્રમક વૃત્તિઓ માટે જાણીતી અન્ય શ્વાનની જાતીઓ પર મુકવામાં આવ્યો છે. આ નિર્ણય પાછળનું તર્ક જાહેર સલામતી અંગેની ચિંતાઓ અને શ્વાનોનો ઘણીવાર રક્ષા અથવા લડાઈના હેતુઓ માટે પ્રશિક્ષીત કરવામાં આવતી હોય છે. જે બાદ એવા અનેક કિસ્સાઓ સર્જાતા હોય છે. કે ટ્રેનીગ આપેલા શ્વાનોએ જ કોઈ કારણ વગર સામાન્ય નાગરીકો કે અન્ય કોઈ પ્રાણી પર હુમલો કર્યો હોય અને તેને નુકશાન પહોચાડયું હોય.
પ્રતીબંધને લઈને ભારત સરકાર દ્વારા મુખ્ય સત્તાવાર કારણ તરીકે જાહેર સલામતી સુનિશ્ચિત કરવાનું છે. અવારનાર આપણે એવા સમાચારો સાંભળતા હોઈએ છીએ કે, વિદેશી જાતીના આક્રમક શ્વાને કોઈ નાના બાળકો પર હુમલો કર્યો. આથી આવા શ્વાનના હુમલાના કિસ્સાઓની સંખ્યામાં સતત વધારો થવાથી કડક નિયમોની જરૂરીયાત અંગે ચેતવણીની ઘંટડીઓ વગાડી છે. દેશના નાગરીકો અને તેમ પણ ખાસ કરીને બાળકો અને વૃદ્ધો કે જેઓ આવી ઘટનાઓને લઈને વધુ સંવેદનશીલ હોયય છે. તેમની સુરક્ષા એ સરકારની પ્રાથમીકતા છે.
હવે આપણે આ પ્રસ્તાવીત પ્રતીબંધ અંગેની કાનુની આંટાઘુંટીને સમજવાને પ્રયત્ન કરીને અને સાથે બે પણ જાણીએ કે આ પ્રતીબંધનું અમલીકરણ કઈ રીતે શકય બનશે. ભારત સરકાર દ્વારા પ્રસ્તાવવીત કરાયેલો છે.
આ ર૩ શ્વાન જાતીઓ પરનો પ્રતીબંધ પ્રીવેન્શન ઓફ ક્રુઅલ્ટી ટુ એનીમલ એકટ,૧૯૬૦ના દાયરામાં આવે છે. આ અધીનીયમ સરકારને ક્રૂરતાને રોકવા અને પાલતું પ્રાણીની જવાબદારી માલીકીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રાણીઓના સંવર્ધન, વેચાણ અને માલીકીનું નીયમન કરવાની સત્તા પણ આપે છે. આથી પ્રતીબંધના અમલીકરણમાં આ જાતીઓના સંવર્ધન અને આયાતને રોકવા માટે કડક પગલાં લેવાશે.
આ કાનુની માળખા હેઠળ, પ્રતીબંધના અમલીકરણ બહુપક્ષીય અભિગમનો સમાવેશ થશે. પ્રથમ, દેશમાં આ પ્રતીબંધીત જાતીઓના સવર્ધનને રોકવા માટે કડક નિયમો લાગુ કરવામાં આવશે. આઅમા સંવર્ધકો માટે ફરજીયાત લાઈસન્સ સંવર્ધન સુવિધાઓનું નિયમીત નીરીક્ષણ અને અનઅધિકૃત સંવર્ધન પ્રવૃત્તિઓ માટે દંડ જેવા પગલાનો સમાવેશ થાય છે.
બીજુ આ ખતરનાક જાતીઓની આયાત પર નજીકથી દેખરેખ રાખવામાં આવશે અને પ્રતીબંધીત કરવામાં આવશે. પ્રતીબંધીત જાતીઓને ગેરકાયદેસ ર રીતે દેશમાં લાવવામાં ન આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા પ્રવેશ બંદરો પર કડક તપાસ અને ચકાસણી પ્રક્રિયાઓ કરવામાં આવશે.આ નિયમોને અવગણવાનો કોઈપણ પ્રયાસ કાનુની પરીણામો સાથે સામનો કરવામાં આવશે.
આ પગલા ઉપરાંત, કાયદા અમલીકરણ એજન્સીંઓને ખતરનાક શ્વાન સાથે સંકળાયેલી પરીસ્થિતીઓને અસરકારક રીતે નિયંત્રીત કરવા માટે પ્રશિક્ષિત અને સજજ કરવામાં આવશે. આમાં તેમને આક્રમક વર્તુણુંક મુલ્યાંકન કરવા અને તેનો પ્રતિસાદ આપવા માટે જરૂરી સાધનો અને તાલીમ પ્રદાન કરવી તેમજ શ્વાન-સંબંધીત ઘટનાઓની જાણ કરવા અને તેનું સંચાલન કરવા માટે પ્રોટોકોલ સ્થાપિત કરવાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
સરકારના આ નિર્ણયથી જાતિ વિશીષ્ટ કાયદાની ચિતાઓ પણ સર્જાઈ છે. જાહેર સલામતી વધારવાનો સરકારનો ઈરાદો પ્રશંસનીય હોવા છતાં જાતી-વિશીષ્ટ કાયદાની અસરકારતા અંગે ચિતાઓ સર્જાઈ છે. ટીકાકારો એવી દલીલ કરે છે કે પ્રાણીઓની અમુક જાતિઓ પર પ્રતીબંધ મુકવા પર સંપૂર્ણ ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવાથી શ્વાનોના હુમલા સંબંધીત ઘટનાઓના મુળ કારણોને સંબોધવામાં આવશે નહી.
આથી ટીકાકારોનું માનવું છે કે સરકારે શ્વાનની આ ર૩ જાતિઓ પર પ્રતીબંધ મુકવાને તે બેજવાબદાર માલીકી, યોગ્ય તાલીમનો અભાવ અને સામાજીક મુદાઓ જેવા પરીબળોને વ્યાપક રીતે સંબંધિત કરવાની જરૂર છે. આ સુચીત પ્રતીબંધનું એક સકારાત્મક પરીણામ છે કે તે જવાબદાર પાલતું પ્રાણીની માલીકી પર ભાર મુકે છે. આથી હવે જયારે આ પ્રતીબંધ લાગુ થશે ત્યારે ઓલરેડી જે લોકો ઘરમાં આ ર૩ જાતિઓના શ્વાનોને પાળી રહયા છે.
તેમની જવાબદારીમાં પણ વધારો થશે. માલીકોને તેમના ઘરોમાં શ્વાનને લાવતા પહેલા સ્વભાવ તાલીમની જરૂરીયાતો અને તેમના વસવાટ કરો છો. વાતાવરણ માટે યોગ્યતા જેવા પરીબળોને ધ્યાનમાં લેવા પડશે.
