પતંગીયાની સંખ્યા ઘટાડવા માટે માનવ પ્રવૃત્તિઓ જવાબદાર
નવી દિલ્હી, પતંગીયાઓનો આપણા પર્યાવરણ સાથે સાથે માણસોના અસ્તિત્વ સાથે પણ ઊંડો સંબંધ હોય છે. તેમની વસ્તી અને વિવિધતામાં થતા ફેરફારો સમગ્ર વિશ્વના પર્યાવરણને અસર કરે છે.
જર્મનીના એક સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે, યુરોપ અને વિશ્વના અન્ય ઘણા વિસ્તારોમાં શલભની સંખ્યામાં ઝડપથી ઘટાડો થયો છે, અને તેમાંથી મોટા ભાગના જંતુઓના રહેઠાણને અસર કરતી માનવ પ્રવૃત્તિઓ માટે સીધી રીતે જવાબદાર છે. સંશોધનમાં ૮૨ અગાઉના અપ્રકાશિત અભ્યાસોની સમીક્ષા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં જંતુઓના બે જૂથોનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો. તાજેતરના વર્ષોમાં, આ વિસ્તારોમાં જંતુઓની વિપુલતા અને વિવિધતામાં ઘટાડો ચિંતાજનક બની ગયો છે.
જર્મનીની રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ઇકોસિસ્ટમ એનાલિસિસ એન્ડ એસેસમેન્ટના નેતૃત્વમાં વૈજ્ઞાનિકોની ટીમે આ અભ્યાસમાં શોધી કાઢ્યું છે કે, વસ્તીમાં ઘટાડો થવાનો આ વલણ ખૂબ જ જટિલ છે. કારણ કે કેટલીક પ્રજાતિઓ ઘટવાને કારણે બીજી કેટલીક પ્રજાતિઓને સ્પર્ધાનો લાભ મળ્યો અને તેમની વસ્તી વધી છે.
જ્યારે ઉણપના કારણો ઘણા હતા, પરંતુ સ્પષ્ટ ન હતા, ત્યારે તેનો સામનો કરવો એ એક પડકારજનક કાર્ય બની ગયું છે. આ મુદ્દાને સ્પષ્ટ કરવા માટે, સંશોધકોએ ૮૨ હાલના અભ્યાસોની સમીક્ષા કરી હતી, જે મધ્ય અને પશ્ચિમ યુરોપમાં વસતીમાં પરિવર્તન તરફ દોરી રહેલા પરિબળો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, બે મોટા જૂથો કેરાબીડે (ગ્રાઉન્ડ બીટલ) અને લેપિડોપ્ટેરા (પતંગિયા અને શલભ) હતા.
જ્યારે કેટલાક અભ્યાસો એક જૂથ તરફ જાેતા હતા, જ્યારે અન્યોએ બંને જૂથોને જાેયા હતા. પરંતુ તમામમાં છેલ્લા છ વર્ષના વસ્તી સર્વેલન્સ ડેટાનો સમાવેશ થાય છે, અને યુકે, જર્મની અને નેધરલેન્ડ્સમાં મોટાભાગે ખેતીની જમીન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં પૃથ્થકરણમાં બંને જંતુ જૂથોની વિવિધતા અને વિપુલતામાં વધારો અને ઘટાડો બંને જાેવા મળે છે. આ ઘટાડો વધુ વ્યાપક હતો, જે મધ્ય અને પશ્ચિમ યુરોપમાં ઘટી રહેલા વલણને રેખાંકિત કરે છે.
વધુમાં, સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે, માનવ પ્રવૃત્તિઓ જંતુઓની વસ્તીમાં ફેરફારનું મુખ્ય પરિબળ છે, કાં તો વધે છે અથવા ઘટે છે. જેમાં કૃષિ પ્રવૃત્તિઓ, શહેરીકરણ, આબોહવા પરિવર્તન, કુદરતી સંરક્ષણ જેવી પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે. જ્યાં મોટાભાગની પ્રવૃત્તિઓ જીવાતોને સીધી અસર કરતી નથી.
પરંતુ તેઓ ચોક્કસપણે તેમના નિવાસસ્થાનને અસર કરે છે. તપાસના પરિણામો પરથી, આપણે આપણી પ્રવૃત્તિઓ કેવી રીતે રાખવી અને તેનું આયોજન કરવું તે અંગેની માહિતી મેળવી શકીએ છીએ, જેથી જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવાની સાથે કુદરતી જીવસૃષ્ટિને થતું નુકસાન ઓછું થાય.
પરંતુ જંતુઓની વસ્તીમાં થતા ફેરફારો વધુ સંશોધનો છે. સામેલ તમામ પરિબળોને જાણવાની જરૂર છે. સંશોધકો કહે છે કે, જંતુઓની સંખ્યામાં ઘટાડાનું મૂળ કારણ શોધવું એ એક પડકારજનક કાર્ય છે કારણ કે, તે પ્રક્રિયાઓને સમજવાની જરૂર પડશે જે વર્ષોથી અને દાયકાઓથી પણ થઈ રહી છે. આ અભ્યાસમાં, સંશોધકોએ યુરોપમાં જંતુઓના ઘટાડા માટે જવાબદાર પરિબળોને ઓળખવા માટે ખૂબ જ લાંબા સમય સુધી ડેટા પ્રકાશિત કર્યો. આ અભ્યાસ PLsONE માં પ્રકાશિત થયો છે.SS1MS
