નેપાળના PM સુશીલા કાર્કી ક્યારેય સંસદ સભ્ય નહોતા, એટલે નિમણૂક ગેરબંધારણીય ગણાય

નેપાળમાં ઝેન-જી આંદોલન પછી વચગાળાના વડા પ્રધાન તરીકે શપથ લેનારા સુશીલા કાર્કી અને તેમની સરકારને સુપ્રીમ કોર્ટે મોટો ફટકો આપ્યો છે. બુધવારે, સુપ્રીમ કોર્ટે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન કે.પી. શર્મા ઓલીની પાર્ટી, સીપીએન (યુએમએલ) દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર વચગાળાના વડા પ્રધાન સુશીલા કાર્કીને કારણદર્શક નોટિસ જારી કરી હતી.

• સુપ્રીમ કોર્ટની કાર્યવાહી:
  • સુશીલા કાર્કીને વડા પ્રધાન તરીકે નિયુક્ત કરવાના નિર્ણય પર કારણદર્શક નોટિસ.
  • રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા સંસદ વિસર્જન અંગે પણ પ્રશ્નો.
  • સરકાર, રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય અને એટર્ની જનરલને ૭ દિવસમાં જવાબ આપવા આદેશ.
• બંધારણીય દલીલો:
  • કલમ 76 અને 132(2) મુજબ વડા પ્રધાન ફક્ત સંસદ સભ્ય અથવા ભૂતપૂર્વ સભ્ય હોઈ શકે.
  • સુશીલા કાર્કી ક્યારેય સંસદ સભ્ય નહોતા, એટલે નિમણૂક ગેરબંધારણીય ગણાય છે.
• અરજદારની માંગ:
  • સંસદનું વિસર્જન ગેરકાયદેસર જાહેર કરવું.
  • વચગાળાની સરકારના તમામ નિર્ણયો રદ કરવાં.
  • સંસદ તાત્કાલિક પુનઃસ્થાપિત કરવી.
• પૃષ્ઠભૂમિ:
  • 9 સપ્ટેમ્બર, 2025ના “જનરલ ઝેડ” આંદોલન પછી હિંસામાં 76 લોકોના મૃત્યુ.
  • દબાણ હેઠળ કે.પી. શર્મા ઓલીને હટાવવામાં આવ્યા.
  • 12 સપ્ટેમ્બરે સુશીલા કાર્કીની વચગાળાના વડા પ્રધાન તરીકે નિમણૂક અને સંસદ વિસર્જન.
  • આગામી ચૂંટણીની તારીખ 5 માર્ચ, 2026 નક્કી.
• વિવાદ:
  • ઓલીની પાર્ટી (સીપીએન-યુએમએલ), સ્વતંત્ર વકીલો અને નાગરિક સમાજ જૂથો દ્વારા પડકાર.
  • લોકશાહીની હત્યા ગણાવતી દલીલો.
  • નિષ્ણાતો કહે છે કે જો કોર્ટ વચગાળાની સરકારને ગેરબંધારણીય જાહેર કરે, તો નેપાળ ફરી ગંભીર સંકટમાં જશે.

રાષ્ટ્રપતિ રામચંદ્ર પૌડેલ દ્વારા 12 સપ્ટેમ્બરે સંસદ ભંગ કરવાના નિર્ણય અંગે પણ ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા થયા છે. ન્યાયાધીશ પ્રકાશમાન સિંહ રાઉતની આગેવાની હેઠળની બંધારણીય બેન્ચે વચગાળાની સરકાર, રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય અને એટર્ની જનરલ કાર્યાલયને સાત દિવસની અંદર લેખિત જવાબો રજૂ કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે આ મામલાની સુનાવણી સંસદના વિસર્જન અને વચગાળાની સરકારની રચના સંબંધિત તમામ જૂના કેસોની સાથે કરવામાં આવશે.

અરજીમાં મુખ્ય દલીલો: ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ સુશીલા કાર્કીની વડા પ્રધાન તરીકે નિમણૂક બંધારણની કલમ 76 અને 132(2) નું સ્પષ્ટ ઉલ્લંઘન છે, કારણ કે બંધારણ મુજબ, વડા પ્રધાન ફક્ત સંસદ સભ્ય અથવા ભૂતપૂર્વ સંસદ સભ્ય હોઈ શકે છે. કોર્ટે કહ્યું કે સુશીલા કાર્કી ક્યારેય સંસદ સભ્ય નહોતા, તેથી તેમની નિમણૂક સંપૂર્ણપણે ગેરબંધારણીય છે. અરજીમાં માંગ કરવામાં આવી છે કે રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા સંસદનું વિસર્જન અને વચગાળાની સરકારની રચના ગેરકાયદેસર છે.

વચગાળાના મંત્રીમંડળના તમામ નિર્ણયો રદ કરવા જોઈએ અને સંસદ તાત્કાલિક પુનઃસ્થાપિત કરવી જોઈએ. અરજદારોએ સમગ્ર વચગાળાની સરકારને “ગેરકાયદેસર અને ગેરબંધારણીય” ગણાવી છે. પૃષ્ઠભૂમિ: સત્તા કેવી રીતે બદલાઈ 9 સપ્ટેમ્બર, 2025 ના રોજ, “જનરલ ઝેડ” ની આગેવાની હેઠળ ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી અને સોશિયલ મીડિયા પ્રતિબંધ હટાવવાના વિરોધ પ્રદર્શનો હિંસક બન્યા.

બે દિવસની હિંસામાં 76 લોકો મૃત્યુ પામ્યા. દબાણ હેઠળ, કે.પી. શર્મા ઓલીને વડા પ્રધાન પદ પરથી દૂર કરવામાં આવ્યા. ભૂતપૂર્વ નેપાળી ન્યાયાધીશ સુશીલા કાર્કીને 12 સપ્ટેમ્બરના રોજ વચગાળાના વડા પ્રધાન તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. રાષ્ટ્રપતિ રામચંદ્ર પૌડેલે તે જ દિવસે તેમની ભલામણ પર પ્રતિનિધિ ગૃહનું વિસર્જન કર્યું હતું. જોકે, કોર્ટે હવે કારણો પૂછતી નોટિસ જારી કરી છે.

નેપાળની વચગાળાની સરકારે આગામી સામાન્ય ચૂંટણી માટે 5 માર્ચ, 2026 ની તારીખ નક્કી કરી છે. ઓલીના પક્ષ, સીપીએન (યુએમએલ) ઉપરાંત, ઘણા સ્વતંત્ર વકીલો અને નાગરિક સમાજ જૂથોએ સંસદના વિસર્જનને પડકારતી અલગ-અલગ અરજીઓ દાખલ કરી છે. તે બધા એક જ પ્રશ્ન ઉઠાવે છે: શું ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશને વડા પ્રધાન તરીકે નિયુક્ત કરવા અને સંસદનું વિસર્જન કરવું, બંધારણની બહાર જઈને, લોકશાહીની હત્યા નથી?

નિષ્ણાતો કહે છે કે જો સુપ્રીમ કોર્ટ વચગાળાની સરકારને ગેરબંધારણીય જાહેર કરે છે, તો નેપાળ ફરી એકવાર ગંભીર બંધારણીય કટોકટીનો સામનો કરી શકે છે. હાલમાં, દેશ કોર્ટના આગામી આદેશ માટે શ્વાસ રોકી રહ્યો છે.