આયુર્વેદિક વજન ઘટાડવાની દવાઓ અસરકારક હોઈ શકે છે
વજન ઘટાડવાના પ્રોગ્રામને ટેકો આપવા માટે કોઈપણ આયુર્વેદિક ચિકિત્સક તમને કહેશે તેમ, આયુર્વેદ માંદગીની સારવાર માટે દવાઓ લેવાનું જ નથી. મેદસ્વીપણાના સંદર્ભમાં પણ આ સાચું છે. આયુર્વેદિક વજન ઘટાડવાની દવાઓ અસરકારક હોઈ શકે છે, પરંતુ તે તમારા વજન ઘટાડવાના પ્રોગ્રામને ટેકો આપવા માટે છે.
કોઈપણ વજન ઘટાડવાના અસરકારક પ્રોગ્રામના ભાગ રૂપે, તમારે તમારા આહાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવાની જરૂર છે. પ્રારંભ કરવા માટે, આને અનુસરો સરળ વજન ઘટાડવા ટીપ્સ. આ એક માનક આયુર્વેદિક ભલામણ છે અને એક કે જેને તમે અવગણશો નહીં.
એક દિવસમાં ત્રણ સંતોષકારક ભોજન લો તમારા શરીરને બળતણ આપવા માટે નિયમિતપણે ખોરાક લેવો એ પાચક અગ્નિની શક્તિને સતત જાળવવામાં મદદ કરે છે. આનો અર્થ એ છે કે તમારે ભોજનની વચ્ચે નાસ્તાને ટાળતી વખતે, ત્રણ સ્વસ્થ અને આરોગ્યપ્રદ સુપાચ્ય ભોજનનું સેવન કરવું જાેઈએ. જાે તમારે નાસ્તો કરવો જ જાેઇએ, તો નાસ્તા અને બીજ અથવા તાજી ફળ માટે નાસ્તાને મર્યાદિત કરો.
આનું પાલન કરવું સરળ નહીં હોય, સાત પહેલાં સપર. પરંતુ શક્ય હોય ત્યાં સુધી તમારે રાત્રિના ૭ વાગ્યા પહેલાં જમવાનો પ્રયાસ કરવો જાેઈએ. આ દિવસનો છેલ્લું ભોજન છે અને હળવા ભોજનનું પ્રમાણ હોવું જાેઈએ.
ધ્યાનમાં રાખો કે જાે તમે દિનાચાર્યને વળગી રહ્યા છો અને રાત્રે ૧૦ વાગ્યા સુધી પથારીમાં આવી જશો તો આ પણ વધુ વ્યવહારુ છે. સૂવાના સમયે ઓછામાં ઓછું ૩ કલાક પહેલાં હળવા રાત્રિભોજન ખાવાથી, મોટાભાગના પાચન પહેલાં થાય છે.
આ ગુણવત્તામાં સુધારો કરે છે અને ડિટોક્સિફિકેશનને વધારે છે. આમાને તૂટવા અને નાબૂદ કરવાની સુવિધા આપવા માટે કહેવામાં આવે છે, કારણ કે ગરમ પાણીને પોતામાં હીલિંગ માનવામાં આવે છે. જેમ કે આમાના સંચયને મેદસ્વીપણામાં મોટો ફાળો આપનાર માનવામાં આવે છે, તેથી આ ટેવ વજન ઘટાડવાને વેગ આપવા માટે મદદ કરી શકે છે. તેવી જ રીતે, આદુ ચા જેવી હીટિંગ ઇફેક્ટવાળી હર્બલ ટી પણ વજન ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. સમાન કારણોસર, તમારે ઠંડા પીણાંથી પણ દૂર રહેવું જાેઈએ.
પૂરતી ઊંઘ મેળવો ,આયુર્વેદિક ભલામણો મુજબ, ઊંઘ માટેનો આદર્શ સમય સવારે ૧૦ થી ૬ નો સમય છે, પરંતુ તમે નજીવા ગોઠવણો કરી શકો છો, ત્યાં સુધી તમને પર્યાપ્ત અને ઉચ્ચ ગુણવત્તાની ઊંઘ આવે છે.આયુર્વેદ જીવનના દરેક પાસામાં માઇન્ડફુલનેસ અને મધ્યસ્થતા પર ભાર મૂકે છે. તે ખાસ કરીને જ્યારે ખાવાની વાત આવે છે કારણ કે વ્યવહાર તમને તમારા શરીરના સંકેતો પર વધુ આકર્ષિત કરે છે.
આને ધીમે ધીમે અને તમારા ખોરાક પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ખાવું જરૂરી છે. તદનુસાર, યોગ્ય રીતે ચાવવાની ખાતરી કરો અને જમતી વખતે ટીવી વાંચવા અથવા જાેવા જેવા વિક્ષેપોને ટાળો. આ પાચન સુધારે છે અને અતિશય આહારનું જાેખમ ઘટાડે છે.
વજન વ્યવસ્થાપન એ તમારા પોતાના પર વ્યવહાર કરવા માટે એકદમ જટિલ સમસ્યા હોઈ શકે છે. જાે તમને લાગે કે અહીં સૂચિબદ્ધ આયુર્વેદિક દવાઓ અને ટીપ્સ અપૂરતી છે, તો યોગ્ય આયુર્વેદિક મદદ લો. આયુર્વેદિક ચિકિત્સામાં તાલીમ પામેલા ચિકિત્સકો તમને યોગ્ય દિશામાં નિર્દેશ કરી, તમને વ્યક્તિગત કાળજી પૂરી પાડી શકે છે.
આરોગ્ય વર્ધિની એ નામ જ એટલું અર્થસભર છે કે સામાન્ય વ્યક્તિ પણ સમજી શકે કે આ ઔષધના સેવનથી રોગમાંથી મુક્તિ તો મળશે જ, ઉપરાંત ઉપરાંત આરોગ્યમાં પણ વૃદ્ધિ થશે.
આથી વ્યાધિગ્રસ્ત વ્યક્તિ જાે આનું સેવન કરે તો લાભ થાય જ, એ સાથે જેમને કોઈ રોગ નથી એવી વ્યક્તિ પણ જાે નિત્ય નીરોગી રહેવા આનું સેવન કરે તો શરીરમાં ‘આમ’ થતો કે વધતો નથી અને જાે હોય તો દૂર થવાથી નીરોગી રહીને સુખ પૂર્ણ જીવન જીવી શકે છે.
સોરાયસીસ જેવી હઠીલા અને મુશ્કેલીથી મટે એવા રોગનું પણ એ અકસીર ઔષધ છે. લોહીની અંદર કફ કે આમ ભળવાથી અને અન્ય દોષો તથા ધાતુઓ દૂષિત થવાથી ચામડીના રોગો થાય છે. આરોગ્ય વર્ધિની વ્યક્તિના પાચનતંત્રને તથા લોહીને સુધારતી હોવાથી લોહી વિકારને પણ દૂર કરે છે.
સખત ખૂજલી આવતી હોય તેવી સ્થિતિમાં બેત્રણ દિવસ માત્ર બાફેલા મગ પર રહીને સારવાર શરૃ કરવી. આરોગ્ય વર્ધિની સાથે કિશોર ગૂગળ, પંચતિક્ત ધૃત ગૂગળ અને ગંધક રસાયનની બે બે ટીકડી લેવામાં આવે તો પરિણામ જલદીથી મળે છે. તદુપરાંત ચાર ચમચી ખદિરારિષ્ટમાં ચાર ચમચી મંજિષ્ઠાદિ કાઢા મેળવી, એટલું જ સામે પાણી ઉમેરી જમ્યા બાદ પીવામાં આવે તો ભલભલા ચામડીના રોગો પણ મટે છે.
ચામડીના રોગો થયા હોય તેવી વ્યક્તિએ પરેજી પાળવી અનિવાર્ય હોય છે. દહીં, શિખંડ, આઈસક્રીમ, ગોળ, મીઠાઈ, કેળા અને હાંડવો, ઢોકળા, ખમણ, ઇડલી, ઢોંસા, ઉત્તપમ કે દહીંવડા જેવા ખાટાં અને આથો આવેલા પદાર્થો પણ ચામડીના દરદી માટે અપથ્ય હોય છે. લીલી-સૂકી હળદર લોહી શુદ્ધિ કરવામાં મદદ કરે છે.
મગ, પરવળ, દૂધી, કૂમળા મૂળા, રીંગણ, ગલકા, તૂરિયા, કોળું, મેથી, તાંદળજાે અને પાલખની ભાજી ચામડીના દરદી માટે પથ્ય છે. ચર્મરોગ થયેલ હોય તેવા લોકોએ દિવસે ઊંઘવું નહીં. સવારે સૂર્યોદય પહેલા ઉઠી જવું અને ઉજાગરા પણ કરવા નહીં. આરોગ્ય વર્ધિની વ્યક્તિના પાચનતંત્રને વ્યવસ્થિત કરે છે.
શાસ્ત્રકારોએ એને આહાર તથા આમ નું પાચન કરનારી કહી છે. આયુર્વેદની દ્રષ્ટિએ ખોરાકનો નહીં પચેલો ભાગ એટલે કે આમ એ મોટાભાગના રોગોનું મૂળ છે. આરોગ્યવર્ધિની આમની ઉત્પત્તિને અટકાવી, શરીરમાં જેટલો પણ આમ ભરેલો હોય તેનું પાચન કરે છે. આ સિવાય એ જઠરાગ્નિને પ્રદીપ્ત કરી ભૂખ લગાડવાનું મહત્ત્વનું કામ કરે છે.
આરોગ્ય વર્ધિનીમાં ૭૦ ટકા કડુ અને દસ ટકા ત્રિફલા ચૂર્ણ પડતું હોવાથી એ જૂની કબજિયાતને પણ દૂર કરી શકે છે. કટૂકી કડુના કારણે ક્યારેક પેટમાં ચૂંક પણ આવી શકે છે.
આ ઔષધમાં ચિત્રકમૂળ, ત્રિફલા, કડૂ, તામ્રભસ્મ શુદ્ધ શિલાજિત, શુદ્ધ ગૂગળ, , અભ્રક ભસ્મ, લોહભસ્મ અને શુદ્ધપારક તથા ગંધક (કજજલી)નું એવું સુંદર સંયોજન થયેલું છે કે સિદ્ધ રસવૈદ્ય મહાયોગી નાગાર્જુન એને ‘સર્વરોગ પ્રશમની’ એટલે કે અનેક રોગોનું શમન કરનારી કહી છે.
લીમડાના પાનના રસની બે ભાવના આપવામાં આવતી હોવાથી એ લોહીની શુદ્ધિ તો કરે જ છે સાથે સાથે વ્યક્તિની રોગપ્રતિકારશક્તિ પણ વધારે છે. આખા શરીરમાં સોજા આવ્યા હોય કે પેટમાં પાણી ભરાવવાથી જલોદર થયેલ હોય ત્યારે દરદીને કેવળ ગાયના, બકરીના કે ઊંટડીના દૂધ પર રાખીને આરોગ્ય વર્ધિનીનું વિધિવત્ સેવન કરાવવું.
શાસ્ત્રકારોએ આરોગ્ય વર્ધિનીને ‘મેદો વિનાશિની’ એટલે કે શરીરમાં વધી ગયેલી (બિનજરૃરી) ચરબીનો નાશ કરનારી કહી છે. જે વ્યક્તિનું વજન વધારે હોય અને પેટ પર, પેઢુ પર, છાતી પર કે જાંઘ આસપાસ મેદના થર એકઠા થયા હોય તેવી વ્યક્તિને જાે કેવળ બાફેલા મગ, ખાખરા, મમરા કે માત્ર ગાયના દૂધ પર રાખીને આરોગ્ય વર્ધિનીનું સેવન કરાવવામાં આવે તોશરીર સુડોળ થાય છે. વજન ઘટે છે અને વજન વૃધ્ધિના કારણે ભોગવવી પડતી બીજી કેટલીક તકલીફ દૂર થાય છે.
કમળો જાેન્ડિસ તથા પાંડુ એટલે કે એનિમિયાનું તો એ પરમ ઔષધ છે. શરીરમાં ફિક્કાશ આવી ગઇ હોય, રક્તનું નિર્માણ કાર્ય બરાબર થતું ન હોય, હિમોગ્લોબિન ઓછું હોય એવી વ્યક્તિને જાે આરોગ્યવર્ધિની આપવામાં આવે તો ઇચ્છિત પરિણામ મેળવી શકાય છે. યકૃત લિવર ની કાર્યશક્તિને ચરબીના થરને તોડી હઠીલા રોગોને મટાડતું અકસીર ઔષધ, આરોગ્ય વર્ધિની શાસ્ત્રકારોએ આરોગ્ય વર્ધિનીને મેદો વિનાશિની એટલે કે શરીરમાં વધી ગયેલી પ્લીહા અને યકૃતના રોગોમાં પણ તે ખૂબ જ ઉપયોગી છે. અજીર્ણ – અપચો, મંદાગ્નિ અને અરુચિમાં પણ તે ફાયદો કરી ચમત્કારિક પરિણામ આપે છે.
નિયમિત રીતે જાે આ ઔષધિનું સેવન કરવામાં આવે તો વ્યક્તિનું પાચનતંત્ર વ્યવસ્થિત થતું હોવાથી સાચી અને સખત ભૂખ લાગી શકે છે. બિનજરૃરી ચરબીનો નાશ કરનારી કહી વધારનાર હોવાથી પાચક રસોને વ્યવસ્થિત કરે છે.
વજન ઘટાડવા ઇચ્છતી વ્યક્તિએ મીઠાઈ, તળેલો ખોરાક, કેળા જેવા ફળો; દહીં, ગોળ, શિખંડ, આઈસક્રીમ, ચીઝ, માખણ, પનીર તથા માંસાહાર જેવા ચરબીયુક્ત ખોરાકનું સેવન છોડવું જાેઇએ. મગનું પાણી, દાળનું ઓસામણ, જવની રોટલી, ઘી વગરની એક બે ફુલ્કા રોટલી તથા સરગવાનો સૂપ લેવાથી વજન સરળતાથી ઘટે છે.
આરોગ્ય વર્ધિની સાથે મેદોહર ગૂગળ, ત્રિફલા ગૂગળ તથા ગૌમૂત્ર હરીતકી બે બે ટીકડી સવાર સાંજ આપવામાં આવે તો ધાર્યું પરિણામ મળે છે. માસિક ઓછું આવતું હોય તેવી મેદસ્વી સ્ત્રીને કળથીના સૂપ સાથે સવાર સાંજ ઉપરોક્ત ઔષધો આપવામાં આવે તો પેઢુ પર એકઠા થયેલા ચરબીના થર ઘટવાથી માસિક પણ વ્યવસ્થિત આવે છે.
