બંને એન્જિન નિષ્ફળ થાય ત્યારે RAM Turbine કેવી રીતે કામ કરે છે?

RAM Turbine (RAT) એટલે Ram Air Turbine – આ એક કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં વપરાતું નાનું પવન ટર્બાઇન છે જે વિમાનના બહારના ભાગમાં લગાવવામાં આવે છે. જ્યારે વિમાનના બંને મુખ્ય એન્જિન બંધ થઈ જાય છે અથવા મુખ્ય પાવર સિસ્ટમ નિષ્ફળ જાય છે, ત્યારે આ RAT આપોઆપ કાર્યરત થઈ જાય છે.

RAT કેવી રીતે કામ કરે છે?

મૂળભૂત સિદ્ધાંત:

1. હવાનો દબાણ: વિમાન જ્યારે ઊડતું હોય છે ત્યારે તેની આગળની દિશામાં હવાનો તીવ્r દબાણ બને છે
2. ટર્બાઇનનું કાર્ય: આ હવાનો દબાણ RAT ના નાના પ્રોપેલર (બ્લેડ્સ) ને ઝડપથી ફેરવે છે
3. વીજળી ઉત્પાદન: ફરતા પ્રોપેલરથી જોડાયેલ જનરેટર વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે
4. હાઇડ્રોલિક દબાણ: કેટલાક RAT હાઇડ્રોલિક પંપ પણ ચલાવે છે

• વિમાનની ઝડપ: ઓછામાં ઓછી 100-130 નોટ્સ જરૂરી
• ટર્બાઇનની ઝડપ: લગભગ 4,000-6,000 RPM
• વીજળી ઉત્પાદન: 5-70 kVA (વિમાનના પ્રકાર પ્રમાણે)

મુખ્ય સમસ્યાઓ:

1. વીજળીનો અભાવ: એન્જિન બંધ થાય તો વિમાનના તમામ ઇલેક્ટ્રિકલ સિસ્ટમ બંધ થઈ જાય
2. હાઇડ્રોલિક દબાણ: કંટ્રોલ સર્ફેસ (રડર, એલેરોન) ચલાવવા માટે દબાણ જરૂરી
3. ફ્લાઇટ કંટ્રોલ: વિમાન ઉડાવવા માટેના મૂળભૂત સિસ્ટમ

RAT દ્વારા મળતા ફાયદા:

• આપાતકાલીન વીજળી – મહત્વપૂર્ણ સિસ્ટમ ચાલુ રાખવા
• હાઇડ્રોલિક પાવર – કંટ્રોલ સર્ફેસ ચલાવવા
• કોમ્યુનિકેશન – રેડિયો અને ટ્રાન્સપોન્ડર ચાલુ રાખવા
• નેવિગેશન – GPS અને અન્ય સાધનો કાર્યરત રાખવા

RAT ના વિવિધ પ્રકારો:

1. ઇલેક્ટ્રિકલ RAT:

• માત્ર વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે
• નાના વિમાનોમાં વપરાય છે
• 5-15 kVA પાવર

2. હાઇડ્રો-ઇલેક્ટ્રિકલ RAT:

• વીજળી અને હાઇડ્રોલિક દબાણ બંને પૂરું પાડે છે
• મોટા કમર્શિયલ વિમાનોમાં વપરાય છે
• 50-70 kVA પાવર

3. હાઇડ્રોલિક RAT:

• માત્ર હાઇડ્રોલિક દબાણ પૂરું પાડે છે
• જૂના વિમાનોમાં વપરાય છે

વિવિધ વિમાનોમાં RAT:

કમર્શિયલ એરક્રાફ્ટ:

• Airbus A320/A330/A340: Hamilton Sundstrand RAT
• Boeing 737/747/777: Honeywell RAT
• Embraer E-Jets: Hamilton Sundstrand RAT

લશ્કરી વિમાન:

• F-16: એમર્જન્સી પાવર યુનિટ
• F/A-18: RAT સિસ્ટમ

RAT ની મર્યાદાઓ:

તકનીકી મર્યાદાઓ:

1. ઝડપ આધારિત: વિમાનની ઝડપ ઓછી હોય તો કામ નહીં કરે
2. મર્યાદિત પાવર: માત્ર આવશ્યક સિસ્ટમ ચલાવી શકે
3. હવામાન આધારિત: તીવ્ર હવામાનમાં અસરકારકતા ઘટે

ઓપરેશનલ મર્યાદાઓ:

• બેટરી બેકઅપ: માત્ર 30-60 મિનિટ
• પાવર લિમિટેશન: તમામ સિસ્ટમ ચાલુ રાખી શકે નહીં
• મેન્યુઅલ કંટ્રોલ: પાઇલટને વધુ મહેનત કરવી પડે

વાસ્તવિક કેસ સ્ટડી:

યુએસ એરવેઝ ફ્લાઇટ 1549 (2009):

• હડસન નદીમાં લેન્ડિંગ
• બંને એન્જિન બર્ડ સ્ટ્રાઇકથી બંધ
• RAT થકી મહત્વપૂર્ણ સિસ્ટમ ચાલુ રાખ્યા
• તમામ 155 લોકોનો જીવ બચાવ્યો

એર ટ્રાન્સટ ફ્લાઇટ 236 (2001):

• એટલાન્ટિક મહાસાગર ઉપર ફ્યુઅલ લીકેજ
• બંને એન્જિન બંધ થયા
• RAT થકી 19 મિનિટ ગ્લાઇડિંગ
• એઝોર્સમાં સુરક્ષિત લેન્ડિંગ

RAT કયાં લગાવવામાં આવે છે અને સંભાળ કેવી રીતે લેવાય છે

• વિમાનના નીચેના ભાગમાં (બેલી)
• પાંખની નીચે
• ફ્યુઝલેજની બાજુમાં
• દર 500 ફ્લાઇટ અવર્સે તપાસ
• વાર્ષિક ઓવરહોલ
• ઇમર્જન્સી ડ્રિલ ટેસ્ટ

ભવિષ્યની ટેકનોલોજી:

અદ્યતન RAT સિસ્ટમ:

1. ઇલેક્ટ્રિક RAT: વધુ એફિશિયન્ટ જનરેટર
2. સ્માર્ટ કંટ્રોલ: ઓટોમેટિક ઓપ્ટિમાઇઝેશન
3. લાઇટવેઇટ મટેરિયલ: કાર્બન ફાઇબર બ્લેડ્સ
4. ઇન્ટિગ્રેટેડ સિસ્ટમ: બેટરી સાથે સંકલન

સુરક્ષા આંકડા:

• RAT સફળતાનો દર: 99.9%
• ઇમર્જન્સી લેન્ડિંગમાં 85% યોગદાન
• વિશ્વભરમાં હજારો જીવન બચાવ્યા

આર્થિક અસર:

• RAT સિસ્ટમની કિંમત: $50,000-$200,000
• જીવન બચાવવાની કિંમત: અમૂલ્ય
• વીમા ક્લેમમાં ઘટાડો: 40-50%

RAM Turbine એ આધુનિક ઉડ્ડયનમાં એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ સુરક્ષા સાધન છે. જ્યારે વિમાનના બંને મુખ્ય એન્જિન નિષ્ફળ જાય છે, ત્યારે RAT જીવનરક્ષક સાબિત થાય છે. તે માત્ર તકનીકી સાધન નથી, પરંતુ હજારો પેસેન્જરોના જીવન અને પાઇલટોના અનુભવ વચ્ચે એક મહત્વપૂર્ણ કડી છે.

આવી કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં, RAT વિમાનને “મૃત” વિમાનમાંથી “જીવંત” વિમાન બનાવી દે છે, જે પાઇલટોને વિમાનને સુરક્ષિત સ્થળે ઉતારવાની તક આપે છે. આ ટેકનોલોજી આજે પણ સતત વિકસિત થઈ રહી છે અને ભવિષ્યમાં વિમાન ઉડ્ડયનની સુરક્ષામાં વધુ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.